Кояш җилләре. 6 страница

Алар гомумкешелекнең дө ньяны танып белү турындагы кануннары турында озак сө йлә штелә р. Яшьлә р Софиядә кунып калырга булдылар. Хавасның ә нисе белә н ү зенең ә нисе арасында кү п кенә охшашлыклар тапты ул. Яһ ү дилә р белә н татарларда да охшашлыклар кү п.

Таир дә шми. Аларны зур Ватаннары бары тик авырлык килгә ндә генә искә тө шерә. Алар бу кешелә рне ризалыкларын алмыйча гына эретергә телилә р. Таирга шунысы ошады, алар ничек матур итеп сө йлә шеп утырдылар. Аларда нинди җ ылы хислә р уянды. Яһ ү дилә рне Тә ү ратның илаһ и тылсымлы кө ченә ышанып яши дилә р тү гелме? Алар барыс(м)ы да рухи сафлык һ ә м кү ң ел киң леге белә н яшилә р тү гелме? Яһ ү дилә р дә мө селманнар һ ә м католиклар кебек шул ук егерме бер пә йгамбә ргә буйсынып яшилә р. Алар шуларны ук изгелә штерә лә р. Кешелә ргә булган аккү ралмаучанлык тупас, надан кешелә р эше. Шушындый уйлар белә н айсыз тө ндә ү зенең йокы мә млә кә тенә очты Таир. Йокы бү лмә сенең тә зә зә лә реннә н җ иллә р тавышы ишетелде. Ә йлә нә - тирә дө ньясы сулышы белә н җ аны җ иллә р җ ыры ишетелде.

Хавас Таирны туганыдай кө нчелек хислә ре белә н ярата иде. Ул аны ү зенә татлы хуш исле сә мавилек белә н сең дереп, җ аны- тә не белә н тоеп, ир - ат буларак хө рмә т итеп һ ә м зурлап кайнар сулышында эри иде. Ул аны ана мә хә ббә те белә н яратып сө ю колы буларак кабул итә (иде). Анарда гү зә л Мата Хари рухы белә н Собаньcкая рухы кушылан иде. Ул табышмак хатын- кыз буларак килешле тә н тө зелешле аксө яклә ргә хас булган ү зен- ү зе тотышы белә н мә ң ге яшь Майя Плесидскаяга охшаш иде.

Туран ирлә ре хатын- кыз турында: “Хатын- кызның җ иде йө зе. Һ ә м һ ә р йө зенең дә җ аны бар”. Хавас турында бу сү злә рне һ ич шиклә нү сез ә йтеп булыр иде.

Хавас ү зенең бар булмышы белә н тиздә н килеп җ итә чә к аерылышу турында борчыла иде. Кеше тормышы белә н ү зеннә н бө ек кө члә р идарә итә бит.

Чыннын да Хавасның китә р вакыты җ итеп килә иде. Чит иллә р министрлыгыннан аң а шул турыда хә бә р килеп иреште. Улы белә н чикне чыгарга рө хсә т кә газе килде. Моны алар утыз ел кө ттелә р. Кө нчыгышка китү телә ге аларны беркайчан да ташламады. Хавас моң а нишлә ргә дә белмә де. Елады ды кө лде дә. Менә хә зер, якын йө рә к юлдашы тапкач кына китә ргә туры килә тү гелме соң аң а? Монда туды, монда ү сте ул, шә хес буларак формалашты. Лә кин ү зе телә гә н ү з урынын таба алмады. Сө енер ө чен җ ирлек тә бар. Кү п кенә дуслар тапты. Гашыйк булды.Якыннарын югалтты. Кайнап торган туган җ ирендә яшә де.

Кешелә р барысы да бертө сле туа. Ышаныч һ ә м ө мет белә н яшилә р. Байлык җ ыеп болай да тиз ага торган гомерлә рен яндыралар. Авыру һ ә м ү лемнә н, кайгылардан котылу юлын эзлилә р.

Хавасның ә нисе бу турыда кыска һ ә м аң лаешлы итеп сө йлә ргә ярата иде. “Матур һ ә м искиткеч кызыклы дө ньяда кошлар тормышы белә н яшә сә ң иде. Кошлар ү злә ренең мө мкинлеклә рен белә лә р. Һ ә м акыл сулышы белә н яшилә р. Кешенең бә хете дә бә хетсезлеге дә аның кеше булуында. ”

Икә ү генә тө н караң гылыгында бә хә слә шеп утырганда Таир сорап куйды:

-Соң гы гомерең не кайда яшә ргә телә р идең? - диде.

Ул шунда бу сорауга инде кү птә ннә н җ авап ә зерлә п куйгандай:

-Гибралтар бугазы ярларында. Азия һ ә м Аурупаның Һ инд һ ә м Атлантик океаннар кочаклашкан җ ирендә яшисем килә. Менә шушы җ ирдә гомерем чиклә неп шушы океаннарның җ ылы суларында кү чә р идем икенче дө ньяга.

-Ә син, минем батырым? Кайда булырга телә р идең?

-Ә мин гел синең белә н булыр идем Син кайда, мин шунда.

-Ә чынлап?

-Мин сине бик яратам. Һ ә м синнә н башка берни турында да уйлыйсым килми.

-Рә нҗ етмә мине, ачыл, хә йлә кә рем минем.

Елмаеп кына Таир:

-Тың ла инде, алайса. Минем Туран далаларында яшисем, ирекле җ иллә р тавышын, дала кошлары сайрауларын тың лыйсым килә.

-Шул гынамы?

-Юк, тагын да зуррак хыялым бар ә ле минем. Кояш очкычы белә н кояш кө ймә се тө зисем килә. Шул очкычта синең белә н Җ ир шарының бө тен почмакларын кояш нурларына кү мелеп ә йлә нер идем. Ә инде гомеребезнең соң ында, чә члә ребезгә чал кунганда, кояш кө ймә сенә утырып ике бө ек океанның җ ылы диң гезлә ре буйлап җ илә к – җ имешлә р белә н туенып сө юдә н исереп, син алиһ ә м белә н йө зә р идек. Ул Хавасны кочаклады.

-Сө йгә нем, ә ничек атарсың ү зең нең кө ймә ң не?

-Нур. Матур исем. Якты һ ә м җ ылы.

-Ә ни ө чен синең мә ң гелеккә суга китә сең килә?

-Без бу дө ньяга су белә н килдек, суга китсә к дө ресрә к булыр иде.

-Ә ни ө чен океан суларына?

-Ана карынындагы су эчендә яралганда безгә шул су да җ итә иде, лә кин без ү стек, буй җ иттек, хә зер инде елга сулары да җ итмә с тө сле. Океан сулары кирә к. Шул бө ек суда кояш нурларына коенып бакыйлыкка китсә к – дө нья серлә рен ачарбыз кебек.

-Алай булгач мин синең белә н.

Алар бер- берсенә елмаештылар. Алар бергә чакта сә гатьлә рнең ү ткә нен дә сизмә делә р. Аларга бергә рә хә т һ ә м яхшы иде.

Тө рле миллә т арасында озак яшә гә н Таир рухи яктан баеп, бу кешелә рнең мә дә ниятлә ренә кү неккә н һ ә м аларны белеп бетергә н иде. Тө рле мә дә ният кешелә ре бергә яшә п, бер- берсенә хө рмә т белә н карасалар, алар рухи яктан бай һ ә м сафракка ә йлә нә лә р.

Соң гы вакытта алар икесе аерылышу кө ннә ренең килү ен сизә лә р иде. Алар бу турыда сө йлә шмә скә тырыштылар, янә се, аерылышу кө нен ераккарак куалар иде. Алар икесе дә бер- берсенә кешелек бә хете бирә алмаячаклар иде. Якыннары каршындагы бурыч моң а комачаулый иде. Моң а җ ә мгыять ә зер тү гел. Диннә р тө рлелеге икенче киртә иде. Коллык буйсынучанлыгы хислә ре кемнә рне ташлаган, кемнә рне юк. Кеше ү зенең горурлыгын чуалчыклар, нә фес һ ә м кырыслыкларда югалтты. Кешелә рдә изге җ иребездә акыл, кү ң ел киң леге белә н яшә ү, коллык богауларыннан азат булып яшә ргә нә рсә комачаулый кешегә? Җ ир дигә н зур гаилә дә акыл белә н яшә ргә ни җ итми кешегә? Шул уйлар белә н мә гърифә тле кешелә р яши һ ә м аларның нә тиҗ ә лә ре дә кү ренеп тора. Ничектер ул аң а:

-Сезнең халыкка иң беренче чиратта балалар һ ә м хатын- кызлар. Сине кеше һ ә м ир- ат буларак бә хетле итә алам, лә кин ә ти кеше ясый алмыйм. Балаларсыз гаилә – ул гаилә тү гел.

Патшабикә Хавас рояльдә н кү тә релгә ч тә сыгылмалы гә ү дә се белә н очып китә ргә җ ыенгандай ялкынлы карашыннан очкыннар чә чеп озын чә члә рен сибелдереп озын кара керфеклә реннә н моң чә чеп биергә тотынды. Ул бу вакытта очып китә ргә җ ыенган аккошны хә терлә тә иде. Ө стенә япкан мамыктай япмасы аны фә рештә гә охшата (иде). Биюдә ге хә рә кә тлә ре тө з һ ә м җ иң ел булып бераз гына тамчыларга охшаган иде. Шуң ададырмы ү зенең биюен ул “Сө ю кү з яшьлә ре ” дип атады.

Бу вакыйгадан соң аның исенә икенче бер вакыйга тө ште. Хавас аң а еланнар патшабикә се кобра турында сө йлә гә н иде. Хатын – кызны шуларга тиң лә де ул. Аны кү рергә һ ә м сокланырга гына була. Аны кү рмичә калырга ярамый. Ул ү зен кү рмә ү челә рне ысылдый да, чага да. Аның белә н исә нлә шергә һ ә м сакланырга кирә к. Ул ү зен санга сукмаучыларны кичерә алмый. Ә гә р инде ул сезгә гашыйк икә н, сез сихри дө ньяга элә гә сез. Бу дө ньяда вакыт та юк. Мондагы вакыт тө ш һ ә м тормыш арасында ү тә. Тормыш һ ә м мә ң гелек татлы лә ззә т дулкыннарында ү тә.

Кеше сө ю уты белә н туа һ ә м сө ю нурларында яши. Сө ю юк икә н, акыл да яктылыксыз юкка чыгачак. Аерылышу минутлары да җ итте. Шуннан соң ул аны улы һ ә м ә нисе белә н самолётка, ирекле дө ньяга озатты.

Таир ү зен бушлыкта туктап калгандай итеп тойды. Эшендә ге берә ү гә дә бернә рсә дә аң латмыйча Татар иленең салкын буранлы кышына очты. Лә кин Хавас аны кайчан да булса чакырса, ул һ ичшиксез аң а килә чә к иде.

Иртә гә аерылышасы тө ндә Хавас җ ырлаган җ ыр аның кү ң еленнә н озак китмә де.

Тө нге тынлыкта кү ң ел җ ырында,

Ай һ ә м йолдызлар балкышында

Йө рә клә р кушылган мизгелдә

Кү клә р биеклегендә

Мин сине таптым.

Тө нге тынлыкта кошлар сайравында

Сө ю сулышында ү скә н гө лчә чә к

Тө нге тынлыкта кү клә р дә шү ендә

Сө ю нурында мин сине таптым.

Таир туган ягына ү згә реп ә йлә неп кайтты. Апасы ә нисе белә н аны дулкынланып каршы алдылар. Ана белә н бала мә хә ббә тен бернә рсә белә н дә аң латып булмый. Аны берни дә алмаштыра алмый. Ә нисенең моң су кү злә ренә карап ул кү птә н булган вакыйганы исенә тө шерде. Ә тисе белә н алар ә бисенең каберенә барганнар иде. Ә тисе шунда ә бисенең каберенең баш очына утырып:

-Кадерле ә нием! Синең алдың да булган барлык гө наһ ларым ө чен гафу ит мине. Сине аң ламаганым авырлыклар китергә нем ө чен... Гафу ит мине.

Шул вакытта Таир уйлап куйган иде. Ә тисе бит ә нисен һ ә рвакыт яратты һ ә м сү злә рен дә тың лады. Нинди гө наһ лары бар соң аның ә нисе каршында?

Барысы да кара дилә р, ә ул ә йтә юк, ак ди.

Барысы да башсыз дилә р, ә ул юк, акыллы ди.

Кү ралмый һ ичкемне дилә р, ә ул дө рес тү гел, ди,

Кара кө чтә яши дилә р, ә ул ә йтә аклыкта

Кем турында кем сө йлиме? Бала турында ана...

Таир ә нисенең ничек якын булуын менә хә зер генә аң лый башлады. Һ ә м аны башка озакка калдырмаска, ташлап китмә скә булды.

Кояшлы рухи яктан бай Сә мә ркандтан кайткач та Таир тиз генә тынычлана алмады. Аерылышу аның холкын ү згә ртте. Ул ү з- ү зенә биклә нде.

Тормышка аны бары тик балалар тавышы яки кошлар сайравы гына кире кайтара алды. Вакыт ү з агымы белә н ага торды. Сең лесе кияү гә чыкты. Яучы карчык ү з эшен яхшы башкарды. Чыннан да кү п белгә н, кү пне кү ргә н тә җ рибә ле яучылар ярдә ме белә н туган гаилә озын гомерле һ ә м нык була. Хө рмә т, аң лашу, бә хет тә була бу гаилә дә.

Ә сө ю, мә хә ббә т? Кеше тормышында аларның урыннары кайда соң? Бу сорау белә н Кө нбатыш кызыксына. Кешелекнең таҗ ы булган мә хә ббә тне Кө нбатыш мә дә нияте тиз генә татып калырга ашыга. Ү з- ү зен, кешелә р арасындагы урынын югалтудан да курыкмый хә тта. Һ ә м кү бесенчә ә кияти хыяллар артыннан куган шушы бә ндә лә р югалып та калалар.

Ә менә Кө нчыгыш галиме, фикерчесе Бируни, Ч.Дарвин кебек ү к мең ъеллыклар аша ү зенең ү сеш юлында туганнан ү лгә ненә кадә р мең лә гә н, миллионлаган еллар ү тә ргә тиешлеген азсызыклап калдырган. Кеше ү зенең акыл кө чен тоеп, камиллекнең ү зенә тиң лә п, Ходайдан яшә р ө чен аз вакыт бирелү ен тоеп, барысына да ө лгереп, татып, яшә п калырга ашыга.

Кө нчыгыш цивилизация ү зенең тарихи мә дә нияте белә н йокымсырагандай яши. Монда исә дин дә, климат та ү зенең ролен уйный. Кө ньяк- Кө нчыгыш, Һ инд- Кытай, Япон иле ө йрә тү лә реннә н дә тора бу. Кө нчыгыш цивилизациясенең рухи дө ньясы тумыштан ук кешегә рухи яктан кө чле булуын ө йрә тә. Аның тә не - вакытлыча кулланылу ө чен савыт ролен генә ү ти. Кешене аң лар ө чен аның иң беренче чиратта рухи дө ньясын аң ларга кирә к. Ә гә р дә ике тө рле ягы белә н ике агым тормышың а килеп керә лә р икә н - алар икесе бергә кушылып бер агымга ә йлә нә лә р.

Таир йө герек елмаю белә н, ирен чите белә н генә кө леп куйды. Аның шушы җ ирдә тууы, тамак туклыгы турында уйлавы, җ анын - тә нен канә гатьлә ндерү ө чен яшә ве, тә ртиплелеге, вө җ даны, ү зе ө чен генә тү гел башкалар ө чен дә җ аваплылыгы - барысы да ифрат та кызыклы һ ә м серле иде. Тулысынча канә гатьлә нү не кеше ү зен бу зур җ ирнең бер кисә ге итеп тоеп, язмышының башкалар язмышы белә н кушылып кү к яктырткычлары астындагы бер җ епкә тезелгә н булуын аң лагач кына ала.

Таир Насыйр белә н Казанның зур яң а микрорайонында яшилә р. Алар икесе дә бер ү к вакытта бер ү к троллейбуста йө рилә р. Казан- миллионлаган зур шә һ ә р. Ү зе генә җ ирнең бер сулыш, бер тын белә н яшә ү че хисле урынын хә терлә тә. Монда бө тен кеше бер - берсен белә лә р бугай. Аларның карашлары да, сулышлары да, хә рә кә тлә ре дә, бер - берлә ренә ышанычлары да бердә й кебек тоела. Ике дус җ ә яү лә п урамда йө рергә, бахта ял итә ргә, театрга йө рергә яраталар. Бигрә к тә Идел буе ошый аларга.

Казанда бар кешелә р дә бер- берсен таный сыман. Шулай да якыннан дуслашырга атлыгып тормыйлар. Бигрә к тә ир- атлар дуслашканчы бер - берсен озаклап кү зә тә лә р.

Ир - ат- табигать баласы, хатын - кыз исә ү зе табигать. Шуң адырмы, кечкенә чакларында ук табигать малайларга кырыс. Алар ешрак авырыйлар, авыр ү сә лә р. Кайберлә ре нигә килгә ннә рен дә аң ламыйча китеп тә баралар. Кызларны табигать ү зе саклый, ярдә м, кө ч бирә бугай. Шуң а да алар ә йлә нә тирә гә хис, ышаныч, мә хә ббә т белә н ү сә лә р.

Та(һ)ирга кайчакларда кү ң елсез булса, ү зен кө чсез итеп, бушлыкта калгандай сизсә, дусты галим астроном Стивен Хоукинг исенә тө шә аның. Бу кеше инвалид коляскасына бө реккә н, якты елмаюлы, акыллы фикерле кө чле шә хес. Ү зе шундый хә лдә булса да исә н кешелә ргә киң ә ш бирә, Сау- сә ламә т, акыллы, җ аны- тә не сау булуына сө енергә ө нди.

Нә ү рү з бә йрә мнә рендә хатын- кызларның зиннә тле, нә зберек тавышларыннан бө тен җ ир гө р килеп тора иде. Татар кө йлә ре яң гырый. Таир белә н Фатыйманың бергә тормыш коруларына инде җ иденче ай. Алар Насыйр белә н Гө лсинайның кө теп алган, яраткан кунаклары. Гө лсинай, ү зен камап алган якыннары арасында тулган айдай балкый. Кулларында ү зе узумнан ясаган шә раб. Ә нә ул тост ә йтә:

-Якыннарым минем, кадерлелә рем! Яшә сен Җ ир шул чуалчыкларындагы пә рә вез эчендә. Гел яктылык нурларына коенып яшик, минем алтыннырым! Тереклектә һ ә рбер кеше бер генә. Ул- могҗ иза кебек. Кояш безне беркайчан да җ иллә ре белә н җ иребездә ен кумасын иде! Без бит- җ ир балалары. Аны ө йрә неп, иртә гесе кө нгә ышанычта яшә вебез белә н бә хетле дә без.

Ирлә р һ ә м хатын- кызлар ниндидер бер канә гатьлә нү хисе белә н аны тың лап тордылар һ ә м бер- берлә ренә йө злә ре белә н дә, кү злә ре белә н дә елмаештылар.

Мондагы халык барчасы сә мави халә ттә иделә р. Гө лсинай шул халык арасыннан Фатыйманы элә ктерп китте дә аны барысыннан да арырак алып китеп колагына пышылдады:

-Дускынаем минем, белсә ң иде син минем нинди ә шә ке икә немне! Кү ралмас та идең хә тта!

-Ни сө йлисең син? Шә раб ү зенекен итә бугай!

-Сер... Сер... Серем бар. Ә гә р дә бү лешмә сә м, шартлаячакмын. Инде буылам бугай.

-Куркытма инде шуның кадә рле. Табышмак тудырма. Ә йт инде тизрә к. Белә сем килә. Нинди сер ул?

-Дустым. Мин тумыштан ук җ ү лә р бугай һ ә м кеше буларак оятсыз!

- Ни бул- ды?

-Шә раб эчкә ч тә башыма ә ллә нинди уйлар килә. Бө тен ирлә ргә бер тө сле карый башлыйм. Барысын да яратам, барысы да минеке сыман тоела.

Гө лсинай серен чишә алганына шатланып бар җ ирне яң гыратып кө лде. Фатыйманың йө зе алсу тө с белә н кап(р)ланды. Моны кү реп торган Гө лсинай да бераз ү зен кулга алды. Эченнә н генә:

-Юкка гына серемне сө йлә дем. Барыбыр аң ламасың ны белә идем (ия), - диде.

-Юкка а(д)лай дисең. Белә м бит мин сине. Ү тә ли кү рә м. Кү рмә сә м, дустың була да алмаган булыр идем ә ле. Без барыбыз да тө рле тө рлелә р. Кайберлә ребез хислә рен яшерә, йө гә нли белә лә р.

-Юк, мин синең кебек ү к акыллы тү гел, шул. Бераз җ иң елрә к фикер йө ртә м.

-Оялма хислә рең нә н. Син шундый булып яралаган инде. Яратып һ ә м яратмыйча яшә ү нең аермасы бар, - диде.

Насыйр Ринат Ибрагимов репертуарыннан ария башкарды. Моны ишетеп барысы да кунак бү лмә сенә җ ыелдылар. Гө лсинай хә йран калып иренең җ ырлавын тың лады. Ул аны ир- ат булуыннан битә р ниндидер туганаш хислә р белә н ярата иде. Бу ария Гө лсинайга яшьлек дусты Лиляны исенә тө шерде. Кореянка Лиля аны туган ягына кунакка да алып кайтты. Гө лсинай да ү з чиратында аны кунакка дә ште. Аларның тыныч кына агылган мә дә ниятлә ренә сокланып карады Гө лсинай. Алар бик эшчә н һ ә м сабырлыклары белә н аерылып торалар иде. Бигрә к тә бер - берсе белә н дустанә сө йлә шә лә р. Ә менә ә ти- ә нилә ре бө тенлә й дә сө йлә шмилә р кебек тоелды анарга. Хә тта сормыйча кала алмады:

-Сезнең ә ти һ ә м ә ниегез бер - берсе белә н сө йлә шә лә рме соң алар? Миң а калса, бер- берсеннә н качып йө рилә р кебек.

-Аларның мө нә сә бә тлә ре яхшы. Бездә хислә рне кешегә кү рсә теш юк. Моның ө чен кү злә р бар. Иң мө һ име - гаилә дә барлыгың яки сү злә рең белә н бер- берең не туйдырмау.

-Ә нә рсә соң сездә мө һ им?

-Бу- хө рмә т, аң лашу, тә ртип. Гө лсинай гаилә сендә дә менә шуларга таянырга диеп ү зенең хә теренә сең дереп куйды. Насыйр менә шуң ададырмы ә ле дә хатынының ү зен яратамы, берә р нә рсә белә н рә нҗ етмә деме икә нен аң лый алмады. Чө нки Гө лсинай алай ачылып китә торганнардан тү гел иде. Хатыны һ аман да аң а табышмак булып кала бирде.

Ү зен ничек тотарга, нә рсә эшлә ргә, ничек ярарга белмә де Насыйр. Хатыны җ аны һ ә м тә не белә н аның янында булса да кү ң еле белә н ә ллә кайларда иде сыман аң а. Аларның гаилә сендә кайчакларда ерак туганы актриса Тамара ханым була торган иде. Ул алтмышка якын тел белә. Тамара ханым ә рмә ннә рнең генә тү гел тураннарның да горурлыгы булып тора. Кешелә рне яратуы белә н бу олы йө рә кле ханым кешелектә беренче урында иде булса кирә к. Ул театрның илаһ и алиһ ә се иде. Кунакка килгә ч тә Гө лсинайга ул мондый сү злә р ә йтеп калдырды:

-Мә хә ббә т - ул кояш нурлары белә н баетылган сулар һ ава кебек.

Лә кин башка сулар һ ава да булырга тиеш.

Гө лсинай бу сү злә рнең мә гънә лә рен аң лап бетермә де һ ә м кыенсынып кына кайтарып сорады:

-Ничек мнде?

-Мә хә ббә т булмаган гаилә - ул яктылыксыз тормыш. Лә кин һ ә р кешенең ү з- ү зе булып калырга да вакыты булырга тиеш.

-Хә зер аң ладым. Рә хмә т. Мин моны истә тотармын...

Гө лсинай да иренең йө зенә карап аны холкын билгелә ү чегә ә йлә нде. Кә ефе булмаганда юк- бар сораулар белә н борчымаска тырыша. Ишек тө беннә н елмаеп каршы алганда:

-Сез ө йдә, кадерлем. Мин - тыныч!

Йө рә кнең ике яртысы бер - берлә рен бушлыкта тулыландыра иделә р. Кайчакта Гө лсинайга ү ткә н тормышы кызганыч булып тоела:

- Ярым бушлыкта, акылыбыз камиллә шмә енчә гомер узып китә заяга, - дип ә йтергә ярата ул. - Борынгы Эллада һ ә м Һ инд фикерчелә ренең хезмә тлә рен укып ү земне янә дә н укучы кыз итеп тоям. Ү земә яң адан- яң а дө нья ачам. Аның тө сле буяуларында яң а тормышка чакыруны сизә м.

-Кадерлем. Килешә м синең белә н һ ә м ө стисем килә.

-Рә хим ит!

-Табигать һ ә м кеше ә кренлә п ү сеш ягына барып ү зеннә н кирә кмә гә н йө кне бушата. Акыллырак тормышка омтыла. Моң а исә калә м иялә ренең ө лешлә ре дә зур.

-Бераз арттырасыз, ирем. Без ә ле камиллектә н бик ерак. Ү зебезнең ашказаныбыз һ ә м ялкаулыгыбыз коллары без.

Таир белә н Фатыйманың ө йлә нешеп яши башлауларына да ел узып бара. Ө йлә рендә пыяла ү тә кү ренмә ле шкаф тора. Аның эчендә Таир Һ ималай, Кавказ тауларыннан һ ә м тө рле җ ирлә рдә н җ ыйган тылсымлы ташларны кадерлә п саклый.

Алар мә ң гелек һ ә м тынычлык нишанына ә верелгә ннә р. Бик ярата шул Таир ул ташларны җ ыярга һ ә м вакыт - вакыт аларны кулларына алырга. Кояш җ иллә ре белә н килгә н ташлармы болар? Ә ллә алар яктылыкны ү злә ренә сең дереп мең ъеллыклар аша безгә нә рсә дер алып килгә ннә рме? Ташлар... Кояш җ иллә ре...

Казан

Кешенең хә яте шундый: яки ул якты йолдыздай балкып ү тә, яки адашкан җ ансыз ялгыз очкындай юкка чыга. Бу исә кешенең ү зеннә н тора.

Шушы уйлар белә н Казанның автобус вокзалында утырам. Минем кү зем бер карт белә н карчыкка тө ште. Алар ирле - хатынлы булып, кайдандыр кайтып килә лә р иде булса кирә к. Менә алар картларга хас булмаган җ иң еллек белә н утыргычларга килеп җ айлашып утырдылар. Бу олы кешелә рнең йө злә ре ай шә ү лә сен хә терлә теп, кечкенә кара кү злә ре исә серле, михер тулы очкыннар белә н яналар иде. Минем аларны кү зә теп утыруыма сә ерсенеп, бер - берсенә ни булыр бу, дигә н сыман сораулы караш ташладылар. Еллар бергә яшә гә н кешелә рне шул тиклем берлә штерә, хә тта алар сү зсез дә аң лашалар иде. Карт һ ә м карчык тагын миң а карап тора башлагач, бу юлы инде уң айсызланып, алар белә н исә нлә шү не хуп кү рдем. Минем сә ламемә картлар да башларын кагып исә нлә штелә р.

Картның башындагы кара куй тиресеннә н теккә н баш киеме ү зенә килешеп тора. Мондый баш киемнә рен унтугызынчы гасырларда тө рек кабилә лә ренең шагыйрь һ ә м галимнә ре генә киеп йө регә ннә р. Ә муллалар андыйны кимичә, ү злә рен иң зирә клә рдә н санап, чалма киеп йө рү не хуп кү ргә ннә р. Картның баш киеме ү зенә бик килешеп, ак яулыклы карчыгы белә н алар икесе гү я җ ә ннә тнең хә бә р фә рештә лә редә й парлап утыра иделә р.