Бабыл шәле 5 страница

Тау - ташлы комлы елга ярыннан барганда бө тен тә не буйлап елга суыннан килгә н салкын дым, шук, шаян, назлы һ ә м ягымлы җ илнең уйнавы, ут илаһ ысы кояшның җ ылылыгына изрә п тере сулышы белә н тукланып Азат ә ле кайгыда, ә ле елмаю аша ерак һ ә м якын бабаларының җ аннарын тоеп барды. Аның каршына очраган мең ъяшә р агачлар яки тау ташлары очраса аларга кү з тө шереп исә н кешелә р белә н исә нлә шкә ндә й эченнә н генә исә нлә ште.

Бө тен чынбарлык, ә йлә нә - тирә мохит хә тер белә н бү лә клә нгә н. Алар безне яраталар. Бары тик акыл белә н генә эш итә ргә кирә к. Ә гә р дә без ясаган яхшы яки начар адымнар аларны борчысалар алар безгә ү пкә лилә р, ү злә ренчә ү ч алалар.

Җ ирле аучы җ итә кчелегендә ге аларның сә яхә тче тө ркемнә ре ике атна буена Актаныштан Бакалыга чаклы ике атналык юл ү ттелә р. Таң нан алып кичкә кадә р юлларында булдылар алар. Кө ндез югарыдагы Кояшка соклансалар, кичлә рен йолдызлы кү к астында ял иттелә р. Кү бесенчә балык тотып шуны пешереп ашадылар. Кипкә н җ илә к - җ имеш аларның алларыннан ө зелмә де. Янган учакта лә вә ш пешерделә р. Тө рле урман һ ә м кыр җ илә к - җ имешлә реннә н җ имеш сулары ясап эчтелә р. Бара торгач алар Минзә лә районына Ык елгасы ярына килеп җ иттелә р. Башка барырга вакыт калмады. Аларның китә р вакытлары җ итеп килә иде инде. Фирганә даласы аларны чакыра һ ә м ү зенә дә шә. Сә яхә тчелә р тө ркеме икенче елда да бергә очрашырга һ ә м шул башлаган юлларын дә вам итеп Башкорт җ ирлә ренә дә ү теп керергә сө йлә штелә р. Бу сә яхә т алар кү ң елендә якты истә лек булып уелып калды. Алар бу сә яхә ттә н Акыл һ ә м зирә клек тупладылар. Ү зең не һ ә м яшә ешең нең мә гънә сен аң лар ө чен кайчакта ә би - бабаларың яшә гә н җ ирлә рне барып кү рергә кирә ктер, мө гаен... Аларның кү птә н инде җ ирдә н киткә н җ аннарын, тере табигатнең тере сулышын тоеп карарга кирә ктер. Бераз гына вакытка булса да тормыш мә шә катьлә реннә н арынып торырга кирә ктер. Уналты кешедә н торган сә яхә тчелә р тө ркемендә кү бесе шундый карарга килделә р. Монда тө рле кешелә р бар иде; тормышлары җ айлы гына барганнары да, барысы да килеп чыгып бетмә гә ннә ре дә. Лә кин сә яхә т, табигать барысын да берлә штерде, дуслаштырды. Якынайтты. Сә яхә т ахырына алар тормышны яң адан башкача башларга булып, дуслашып аерылыштылар. Изге елгалар кешелә р җ ыенына яхшы тә эсирлә р калдырдылар, аларны тереклек сулары белә н юындырып, яшә ү рухы ө стә делә р, гү зә л табигатьлә ре белә н ә сир иттелә р. Барысы да ү злә рен ирекле, галә м кебек ү лемсез итеп тойдылар. Ә кү ктә ге йолдызлар мә ң гелекнең сү нә с кү злә ре булып аларга карап тордылар. Алар яшә ү гә, ө меткә чакырдылар. Ялкаулык һ ә м куркуны янга кудылар.

Кеше ү з – ү зен бары тик нә селен, телен, динен яратканда гына таба ала. Ул шунда гына җ анына тынычлык табачак.

Авыллардан узганда җ ирле халык һ ич икелә нү сез безне тө н кунарга керттелә р, мунчаларында юынырга рө хсә т бирделә р. Ашаттылар, эчерттелә р. Моның ө чен бер нә рсә дә алмадылар. Исә нлек телә п кадылар. Безне аларның ачык кү ң елле, кө р, кунакчыл булулары таң калдырды. Бу авылларда без бер генә ү з - ү зен начар тоткан, исерек, сү генү че кеше кү рмә дек. Балалар да эш белә н мә шгуль. Ничектер бер атага бу турыда ә йткә ч, ул:

-Кайгырма, туган, алар безгә моның ө чен рә хмә т ә йтә чә клә р ә ле, - диде. Физик һ ә м акыл хезмә те ә ле бер генә кешегә дә начарлык китергә не юк. Ә киресенчә кечкенә дә н эшлә п ү скә н бала кеше һ ә м ү з хезмә тенә җ итди караячак. Кешенең кимчелеклә ре һ ә м ялкаулыгы аның бушка, максатсыз уздырган гомереннә н, - диде.

-Ә ял? Кеше бит ә ле ял да итә ргә тиеш.

-Ял да файдалы булырга тиеш.

-Ничек?

-Озак йоклау да ү лемнең бер тө ре. Шуның ө чен дә олыларга алты, ә хатын - кыз һ ә м бала - чагага сигез сә гать йокларга кирә к. Ә калган вакыт - хезмә т. Физик хезмә ттә н арысаң, акыл хезмә тенә кү ч. Укы, уйлан, эзлә н, нә тиҗ ә яса, иҗ ат ит.

-Тә мә ке тартку, аракы эчү? Моң а ничек карыйсыз?

-Шә раб эчә ргә ярый, сирә к кенә. Дуң гызга ә йлә нгә нче тү гел. Һ ә р олы кешенең канында алкоголь бар. Менә ул юкка чыкканда канга аны ө стә ргә кирә к, - диде дә елмаеп куйды ул.

- Хә йлә кә р елмаясың, - дидем мин.

- Минем ө чен озак бер ү бешү ә ллә нинди шә рабларны алыштыра. Анардан кү брә к исерә м мин...

-Ах, сине! Ә йт ә ле алай булгач. Кайда иң чибә р кызлар яки хатын - кызлар яши, синең чә?

-Туран далаларында.

-Шунда бармыйча булмас ахры…

Бу кеше белә н дуслашып та киттек бугай. Китә р алдыннан ул мине ү зенең ө енә чакырды. Аның ө е зур, бай һ ә м зә вык белә н тө зелгә н иде. Ө ендә бар нә рсә бар. Чисталык, пө хтә лек. Бар да җ итү. Лә кин кү пме генә карасам да бер нә рсә не кү рмә дем. Ул да булса - телвизор. Бу турыда сорагач танышым:

-Алмыйм. Ү з телә гем белә н. Аннан кешелә р акылсызлана. Ә хә бә рлә рне мин радиодан тың лыйм. Казанда нә шер ителгә н газета - журналларны да даими алдырып торам, - диде.

Авыл кешелә ре дә шә һ ә р халкы кебек ү к мә гърифә т нурына коенып яши икә н хә зерге заманда.

Без китә ргә кузгалганда аның хатыны Гө лсиягә бә йлә гә н шә л бү лә к итте. Алар да дуслаштылар. Гө лсия кыргыз кызы булса да аларның теллә ре охшаш һ ә м алар бер - берсен аң лыйлар иде. Гө лсия дә минем фикерлә ремне җ еплә гә ндә й ә йтеп куйды:

-Безне мең лә гә н чакрымнар аерса да, мә дә ният, фикерлә р берлеге бә йли, - диде. Климат та бик ү к аерылып тормый. Миң а сө йгә н хатыным Гө лсия белә н бу сә яхә ттә бик рә хә т булды. Ул бер генә нә рсә гә дә талымлы тү гел, телә сә кем белә н җ иң ел арарлаша, җ айларын таба. Мин дә кеше алдында ү земне җ итди тотарга тырыштым. Ул моны аң лады. Карашларыбыз белә н бер - беребезне аң лый идек.

Аның карашы минеке белә н очрашкач та оялып кына аска тө шә. Мин аның балкып торган йө зеннә н кү земне ала алмыйм. Ул минем кө чсезлегемне кичерә, мине аң лый. Мин аны буй җ итмә с хыялга тиң лә п сө ям. Аның янында булу да миң а бетмә с кө ч бирә. Ниндидер калтыравык аша мин аны ү земдә тоям. Назлыйм, сө ям. Ул минем бер телә гемә дә каршы килми. Дә ртемнә н минем акылым томалана, ул тә немне ташлап китә. Безне бер - беребездә н аерып алу юк. Без бергә яши башлаганны бирле бер - беребезне сү зсез дә аң ларга ө йрә ндек. Ү зенең кайнар кочагында эретеп һ ә м яндырып минем җ анымны һ ә м тә немне кү клә ргә ашар, анда да сыймаслык рә хә тлек белә н тутыра. Ул янымда булмаганда минем гү я сулышым сү нә. Ә ул булганда тылсымлы ут белә н тула. Ике җ ан бергә ә йлә неп типкә н йө рә клә р тавышын тың лап утырган мизгеллә р безне берлә штерә лә р.

Ү син елгасы ярыннан атлаганда ерак бабалар тавышын, авазын тойгандай булдым. Кулларыма ярда яткан ташларны алдым. Ә йтерсең лә аларның тере сулышын тойдым. Тө нлә тө шемдә дә кемнә рнең дер татлы тавышларын ишетә м тө сле. Бар җ ир бу тавышка тулгандай тоела. Кемнә рдер (алар бик кү п иде) гү я мине якын килеп карыйлар. Янә се кем мин? Нишлим бу җ ирдә? Мин аларның йө злә рен кү рә м, тавышларын ишетә м. Аларның кайберлә ре минем маң гаема иреннә ре белә н кагылалар. Минем уянасым килми. Мин гү я илаһ и рә хә тлектә йө зә м.

Татлы тө шлә ремне куркытмаска телә п кенә кү злә ремне ачам. Палатканың тышыннан ә керен генә җ ил искә не, дулкыннарның ярга какканы, ү семлеклә рнең кыштырдаганы ишетелә. Ү релеп Гө лсиянең йө зенә карыйм. Аның йө зеннә н җ ылы яктылык сибелә. Мендә ргә таралаган матур чә члә ре куллары ө стенә тө шкә н. Аның алсу иреннә ре, тү гә рә к җ илкә лә ре, тә неннә н килеп торган баш ә йлә ндергеч ис ү зенә тартып тора. “Йа, Ходаем, хатын - кыз тү гел, кү ктә н иң гә н фә рештә дер лә бу! ” Менә хә зер генә Илаһ ымның миң а тылсымлы ә кияти хатын - кыз бү лә к иткә нлеген аң ладым. Һ ә м ул миң а минем эчке дө ньям чакыруы буенча килгә ндер. Унике яшемдә ө ч томы белә н укып чыккан “Мең дә бер кичә ”нең Шә һ ризадә се иде ул.

Дө нья чуалчыкларда яшә сә дә, сө юдә ге тормыш һ ә м ү лем Бө ек Акыл белә н мә гънә ви идарә ителә. Хә зер инде Гө лсия ө чен Хода й каршында Азат җ авап бирә. Хатынның тормышы бары тик аннан гына торадыр сыман. Икесе бер агымда агалар.

Менә Азат чатыр эченнә н урамга чыкты. Йолдызлы кү ккә карады. Аның яраткан биюче Зө һ рә йолдызы ай нурларына уралып бии. Ул аны шактый гына кү зә теп торды. Һ ава бераз гына салкынча. Рә хә т кенә иркә җ ил исә. Азат елгага таба атлады. Киемнә рен салып атты һ ә м җ ылы суга керде. Тө нлә елгаларда һ ә м кү ллә рдә су җ ылы була. Ул башы белә н суга чумды. Саф тау суында ә кренлә п кенә елгадан чыкты. Кемдер карап торадыр тө сле. Чыннан да елга ярында аның яратканы, сө йгә н хә лә ле... Ул туп - туры итеп, горур басып тора. Чә ч толымнары кү крә клә ре ө стендә. Кү злә ре тө н караң гылыгында да ялтырыйлар. Аның кырыс карашы сү зсез генә сорау бирә лә р иде:

-Нишлә п ә ле син ү зең генә? Мин синең белә н тү гел?

Ул ү зен гаепле санап оялчан йө з белә н ике кулын аң а сузып аны ү зенә чакырды. Бу чакыруга каршы килә алмыйча Гө лсия ә крен генә киемнә рен салып куйды, аяк очларына басып, бераз калтыравык белә н һ ә м ашыкмыйча гына аң а таба атлады.

Аның аксыл - сө т тө сендә ге тә не Ай нурында балкыды. Азат бу гү зә ллеккә якын килде һ ә м:

-Ә йдә, мин сине коендырам, - диде.

Моң а риза булган Гө лсия ә крен генә башын чайкады һ ә м ә кренлә п суга керде. Азат баштан сак кына су сипте, аннан соң назлау хә рә кә тлә ре белә н аркасын, тә ннә рен сыйпады. Гө лсиягә бу чиксез рә хә тлек бирә иде. Су агымы аларны ү зенә чакырды. Алар икә ү елга эченә кереп янә шә йө зә башладылар. Бераз йө згә ч елга ярына ә йлә неп килеп судан чыктыар. Тә ннә ре җ иң елә йгә н. Ү злә ре чиксез бә хетле иделә р. Азат аның коры сө лге белә н тә ннә рен сө ртте. Ай нуларында тө нге караң гылыкта башка беркемне дә кү рмичә, бернигә дә игътибар итмичә бер - берсенең барлыгын, берлеген аң лап һ ә м башка берни дә кирә ксенмичә ике йө рә к басып тора. Искә н җ ил дә, янган йолдызлар да, елганың илаһ и суы да, тере табигать тә барысы да аларныкы, аларны яклаучы иде. Алар сү зсез генә ике гашыйкны кү зә ттелә р, аларга илһ ам һ ә м ризалык бирделә р. Бу тылсымлы кичтә Табигать - Ата, Җ ир - Анадан яң а тормыш барлыкка килде. Ү син елгасы буенда ү ткә релгә н кичнең тә эсирлә ре аларны тагын да якынайтты.

Азат белә н Гө лсиянең тормыш корып яши башлауларына биш илаһ и яз ү теп тә китте. Гаилә дә фә рештә кә й - янып торган кара кү зле, тышкы кыяфә те белә н ә нисенә, ә холкы белә н ә тисенә охшаган, бө дрә чә члә ре бернигә дә карамыйча кү ккә кү тә релеп торган, шаян, шук, елтыр кү зле Сә гадә т ү сеп килә.

Гө лсия ә ллә ни ү згә рмә де дә диярлек. Кү тә ренке кү ң елле, бү генге кө ннең тә мен белеп яшә ү че, хә йлә кә р елмаюы аша ү зенең эчке дө ньясын беркайчан да беркемгә дә кү рсә тмә ү че, ү зен аң лый торган дуслары белә н җ ыелып, кү ң ел ачарга яратучы. Киемнә рнең дә ул ү зенә бер тө рлесен сайлап, тә мен белеп, матур итеп киенә. Бизә нү ә йберлә рен еш алыштыра. Бераз кигә ннә рен дусларына, туган апа - сең еллә ренә тарата. Гел бер ү к киемне озак кию яки саклау хатын - кызны тиз картайта, дип саный ул. Кө чле һ ә м чибә р хатын - кызлар беренче чиратта ү злә ре турында уйлыйлар, аннан соң гына якыннарына ярдә м итә лә р. Хатын - кыз хезмә тче яки кол булырга тиеш тү гел. Ул ханбикә булып туган. Хатын - кыз табигатьнең таҗ ы һ ә м шаһ инә се. Бу инде аның уй - фикеренә язылган. Холкы да шуннан килә. Хатын - кыз - гаилә учагының башлангычы. Ул бу учакны саклый белә һ ә м шул ук вакытта ү зен дә онытмый.

Тө ркилә рдә хатын - кыз ө стеннә н хө кем итү каралмаган. Гаилә дә тигезлек хө кем сө рергә тиеш. Лә кин хатын - кызга ана буларак, башлангыч буларак хө рмә т белә н карыйлар.

Шуң а да микә н аларда мондый мә каль дә яши: “ Ана телендә сө йлә шү - ана сө те ө чен бурыч тү лә ү ”. Башка халыкларда туган тел - миллә т теле буларак кабул ителә.

Азатта узган еллар ү з эзлә рен калдырдылар. Ул инде тө пле, уйчан, авыр кү з кабакларын кү тә рә алмыйча, һ аман да ү з уйлары эчендә яшә гә н иргә ә йлә нде. Яшьлегендә гечә геологларның эзлә нү оешмасында эшли. Ө ендә еш булмый. Азия иллә ре буйлап нефть һ ә м газ катламнары булган җ ирлә рне эзлилә р.

Фирганә дә аларның зур ак таштан салынган җ илә к - җ имеш бакчасы булган ө йлә ре бар. Алар белә н ә ле Гө лсиянең бертуган энесе һ ә м сең елесе дә яшилә р. Азатның ә ти - ә нисе моннан берничә еллар элек тарихи Ватаннарына – Татарстанга, Ык елгасы ярларына кайтып киттелә р. Анда җ ир кишә рлеге сатып алдылар. Туган җ ирлә рендә яң а, барлык гаилә лә ре сыярлык таш ө й салып хә зер дә шунда яшә п яталар.

Алар Татарстанга кү чеп китә ргә җ ыенгач та безгә авылның кешелә ре җ ыелдылар. Гомер буе яшә гә н җ ирегезне ни ө чен ташлап китә сез диеп кызыксындылар.

-Ә йе, монда да безнең Ватаныбыз. Чө нки монда яшә дек, гомер иттек, балаларыбызны да тудырып ү стердек. Ата - бабаларбызның рухы да монда яши дип ә йтә алабыз, чө нки без барыбыз да бер тамырдан. Без сезне дә ү зебезне яраткан кебек ү к яратабыз һ ә м ышанабыз. Лә кин ерак Ватаныбызда да бит ата - бабаларыбыз рухы яши. Алар безнең тыныч тормышыбыз ө чен гомерлә рен дә кызганмаганнар, кан тү ккә ннә р. Озак барган бу сугыш. Кө члә р дә тигез булмаган. Безнең зирә к хакимият башлыкларыбыз балаларны һ ә м картларны ерак тө рки кабилә лә ргә озатырга тырышканнар. Менә шуң а да без Азия якларына кү плә п сибелгә нбез дә инде. Туган җ ирдә н еракта да телебезне, динебезне, югалткан Ватаныбыз турындагы хә теребезне саклап кала алдык. Хә зер инде без тарихи Ватаныбызга кайтырга һ ә м аң а милли дә ү лә т буларак ныгырга булышырга тиеш. Тө ннә рен бар тереклек татлы йокыда чакта ерак бабаларымның чакыруын ишетә м мин. Алар мине тө шемдә тау, елга, җ ир, урманнарга ә верелеп чакыралар. Без исә моның белә н шаярырга тиеш тү гелбез.

Барысы белә н дә хушлашып карт ө енә кереп китте.

Азатның олы апасы ү збә ккә кияү гә чыкты. Ө ч баласы ү сеп килә. Шатлыкта тынычлыкта яшилә р. Ә менә Азат соң гы ике ел эчендә ү зенә урын таба алмый. Ниндидер кайгы телгә ли аның йө рә ген. Барысына да Гө лсия һ ә м эше гаепле. Нишлә сен соң инде? Башкалар кебек бер урында гына утырып эшли алмагач. Аның уйлары аң а тормышны, дө ньяны белү ең - ү зең не белү ең дип кабатлап тора. Аксакаллар да бит юкка гына: дө ньяны кү пме ө йрә нсә ң - шуның кадә р ү зең не кө чсез, табигать кануннарын белмә гә н итеп тоясың, димә гә ннә р.

Кү пме генә тормышны тө птә н торып ө йрә нергә тырышса да, кө ньяк фикерчелә ренең шигъриятен, фә нни журналлар укыса да, ү зенең бу җ ирдә ге урынын билгели алмый ул. Акылы аны һ аман саен каядыр дә шә, чакыра. Ашыга ул, барысын да татып калмам диеп курка. Менә шул борчылырга сә бә п бирә дә инде. Җ итмә сә ә ле ү зен кешелә рнең бә хетенең һ ә м бә хетсезлегенең гаепчесе дип аң лый.

Ыгы - зыгы бар дө ньяны гына тү гел, кешенең акылын да камап алган. Телибезме соң ә ле без ү зебез тынычлыкны? Миң а калса – юк. Нә рсә диеп тавышланабыз алайса? Бу эчке мин - минлектә н.

Гө лсиянең дус кызы бар иде. Лилия. Алар бер - берсеннә н беркайчан да бер нә рсә дә яшермә делә р. Лилия кү п кенә хатын - кызларның кияү дә, байлыкта, хө рмә ттә, ү з вакытларына ү злә ре хуҗ а, бар булган акчаны ү злә ре телә гә нчә тота торып та ү злә рен ялгыз итеп хис итү лә рен белә иде. Яшь йө рә клә ргә бу гына аз шул. Аларның кү ң ел халә тлә ре очышта булу кирә к тагы. Сө ю - мә хә ббә т кирә к. Кеше тормышы шулай инде. Ул картлыгын тыныч каршылар ө чен нә рсә дер эшлә п калырга, ө лгерергә, картлыгында татлы һ ә м тыныч җ омаһ тормышы булдырырга хыяллана.

Юк шул! Без ү зебезне - ү зебез алдап яшибез. Ү зебезгә - ү зебез ерып чыгалмастай каршылыклар уйлап табабыз. Бертуктаусыз ыгы - зыгылар ятьмә сендә ү зебезнең бердә нбер һ ә м кабатланмас гомеребезне яндырабыз.

Кияү дә ге кү п кенә хатын - кызлар ү злә ренә тынычлыкны, шашкын хислә рне башка ир - атларда эзлилә р. Чө нки гаилә дә таба алмыйлар. Бу исә аларның дус кызлары яисә алар кебек ү к эзлә гә ннә рен гаилә лә лә рендә таба алмаучы ирекле кошка охшаш ир - атлар. Гаилә мә шә катьлә ре белә н генә яшә гә н ир - атларны ишә клә ргә саныйлар, ә ирекле хатын - кызлар бу турыда аларны хиссез кучаркаларга тиң лилә р. Менә шушындый “ирекле” хатын - кызлар һ ә м ир - атлар берә ресенең фатирына җ ыелалар да кү ң ел ачалар. Аларны монда беркем битә рлә ми, беркем беркемнә н нидер талә п итми. Аларга рә хә т һ ә м яхшы. Хислә рне яшерә се юк. Кемнең дер туйдырган кү з карашын кү рә се юк. Гайбә т ташучылар да юк. Бу бердә й агым, кешелә ренең ябык җ ыены. Монда хө кемдарлар да, кө чсезлә р дә юк. Һ ә ркем ү зенә - ү зе хуҗ а. Хатын- кызлар тулаем алганда бай хатыннары араларында табиблар да, укытучылар да, эшкуарлар да бар. Ә ир - атлар тө гә л генә эш урыннары булмаучы акыллы, горур, бө ек аталарга буйсынмаучылар. Алар җ ир сулышын тоеп, ә йлә нә - тирә нең ышаныч һ ә м кө чен яулап чын һ ә м нидер талә п итми торган дуслыктан канә гать кешелә р. Болар ирекле шә хеслә р. Ә йбә т гаилә башлыклары. Бер кем ө стеннә н дә кө н кү рмә ү челә р. Нинди эшкә алынсалар шуны башкарып чыга алырлык, бернидә н дә җ ирә нмә ү челә р. Һ ә м бер ү к эштә озак тоткарланмаучылар да. Аларны бу эшлә ренә җ аннары чакыра.

Менә шушы оешмага килеп элә кте дә инде Гө лсия Азат белә н яшә венә биш ел тулган елны. Монда керер алдыннан ул озак уйлады. Кирә кме аң а бу, ә ллә юкмы?

Шә һ сә нә м кызы туганнан соң ул балалар бакчасына китте. Эшсез торырга яратмый иде ул. Берә р кызык булыр, кү ң еле ачылып китә р диеп ышанудан ул җ ирле базарга яшелчә сатарга китте. Кичлә рен кызын йоклаткач, ө й эшлә рен тә мамлагач та ү зенә урын таба алмый тилмерде. Телевизор да, китаплар да кызыксындырмадылар аны. Алар аң гырайталар диеп уйлады ул.

Базарда ү зеннә н кө н саен яшелчә сатып алучы бай гына бер хатын белә н танышты. Акчаны ул санап тормый, нә рсә нең ничә сум торуына да ә һ ә мият бирми иде. Ә кү злә рендә ге ялкынны тоеп алды Гө лсия. Нә рсә дер аны бу хатын белә н берлә штерә иде. Тора – бара алар тә ки дуслаштылар. Бу ө лкә ДАИ инспекторының хатыны булып чыкты. Лә кин шуң а да карамастан аерым тә кә бберлек юк иде анарда.

Кө ннә рнең берендә алар очрашырга булдылар. Бу хатынның исеме – Ръано иде. Яң а дусты хө рмә тенә ул ө ендә апалар мә җ лесе җ ыярга уйлады. Монда ү зенең иң якын дусларын җ ыйды. Тө рле яшьлә рдә ге егермелә п хатын - кыз җ ыелдылар. Монда алга киткә н эшкуарлар, артистлар, актрисалар, табиблар, журналистлар һ ә м гади хуҗ абикә лә р, уң ышлы һ ә м ү з - ү злә ренә ышанган хатын - кызлар җ ыелды.

Ръаноның ире - озын буйлы тулы гә ү дә ле, киң кү ң елле кеше ү з ө стенә мә җ лесне оештыруны алды. Яң а суелган кош, бә рә н итенә ө стә п тагын балык, казылык, җ илә к- җ имеш ише нә рсә лә рне Фирганә базарыннан сатып алып кайтты. Хатын - кызларга ярдә мгә ү зенең шә хси йө ртү чесен калдырды. Бә йрә м итә чә к хатын- кызлар ө стә лне барысы бергә ә зерлә делә р. Бу аларның бә йрә ме, туганнар бә йрә ме иде. Чө нки бер - берсен туганлык җ еплә ре бә йлә мә сә дә алар “Туганым” диеп дә штелә р. Тө рки гаилә лә рдә хатын - кызлар гомумә н бер - берсенә “апа”диеп дә шә ргә кү неккә ннә р. Ә гә р дә инде кемне дә булса аерып ә йтә селә ре килә икә н, алар “Гө лсия сең лем яки апам” диеп аерып ә йтә лә р.

Бу апалар очрашуында бер - берсен белмә ү челә р дә булганлыктан алар баштан танышырга булдылар. Бу бә йрә мдә Казаннан Кытайга ү теп барышлый гына Фирганә дә ү зенең гичакчы актриса кариянка дусты Катринда Айгө л исемле ханым тукталган иде. Айгө л - ирекле журналистка. Аурупа һ ә м Азиянең кү п кенә басмаларында иҗ аты да басыла. Айгө л берничә телне камил белә. Ә тисе һ ә м ике баласы белә н Казаннан ерак булмаган бер авылда яши. Алар яшә гә н ө й зур, кызыл таштан тө зелгә н, олы яшелчә һ ә м җ илә к – җ имеш бакчасы белә н ә йлә ндереп алынган. Ирен ул дә ү лә т җ ибә ргә н бер сугышта югалтты. Бу югалту дә ү лә т ө чен ү лү челә рнең бер саны булса, якыннары ө чен олы бер кайгы иде. Айгө л кыскача гына ү зенең тормыш юлын, ире ү лгә ч тә чит иллә р буйлап сә яхә т кылып, тарихны ө йрә нү ен һ ә м тө рле җ ирлә рдә булуын сө йлә де. Гө лсия кайсыдыр ягы белә н аны Азатка охшатты. Алар эчке дө ньялары белә н бер - берсенә нык якын иделә р. Ул бу фикерен Айгө лгә җ иткерергә ашыкты һ ә м җ аен туры китереп аны ү зенә кунакка чакырды. Ире Азатның аның якташы булуына басым ясады. Һ ә м Айгө л белә н охшаш яклары булуы, Азатның да Айгө л кебек бер җ ирдә генә тыныч кына утырып тора алмаганлыгы турында сө йлә де. Алар чын кү ң елдә н бер – берсенә елмаештылар.

-Шушы еллар эчендә мин кү п иллә р һ ә м шә һ ә рлә рдә булдым. Туганнарымны таптым. Без болгар - татарлар, дә ү лә тебезне югалткач та бө тен иллә р буйлап сибелгә нбез. Лә кин ничә гасырлар узса да алар телебезне, мә дә ниятебезне югалтмаганнар. Кү бесе уң ышка да ирешкә ннә р. Без менә татарлар кырык миллион кеше булсак та ү зебезнең дә ү лә тебез юк.