Бабыл шәле 7 страница

Тө рле уйлардагы озак кына биш кө н ү теп китте. Азатны юл чакыра иде. Ул инде берни дә эшли алмый. Аң а китә ргә кирә к. Уйлары инде юлда. Юл аң а ышаныч, тынычлык бирә. Уйларын тә ртипкә китерергә булыша. Юллары аны бу юлы билгесезлеккә чакырдылар. Кеченә дә н ү к ул кешене ү лә ргә тиеш тү гел, икенче дө ньяга кү чкә чтен дә башка тормышны дә вам итә ргә тиеш дип исә пли иде. Ү лем аны куркыта һ ә м уйландыра. Сә яхә ттә генә ул ү зен ү лемсез итеп хис итә.

Еллар узган саен, физика һ ә м астрономияне кү брә к ө йрә неп, ул аларны ү зенең хислә ре аша уздырды. Җ ирне тө зелешен аң лый башлады. Ачык акыллы һ ә м кө чле шә хескә ә йлә нде. Ү лем аны инде куркытмый иде. Сө ю белә н тормыштан мә гънә эзлә п яшә вен дә вам итте. Ул гү зә л дө ньяның матурлыгына сокланып яшә де. Гө лсияне ул гаеплә мә де дә диярлек. Ү зе дә гаепле. Кө че, дә рте, сө юе ташып торган хатынын озакка калдырып китү че ул ү зе бит. Кызына да игътибары җ итеп бетмидер. Ә кызын ул чиксез ярата. Ул бит аның нә сел дә вамы. Ә Гө лсия? Ул аны чыннан да сө йми башлады микә нни? Юктыр, озак вакыт ө йдә тормаганлыгы белә н генә килешә алмыйдыр. Алайса аның сө юенә ул ни ө чен җ авап бирми. Нә рсә дә булса сораса, ул аң а кө леп кенә җ авап бирә дә сө йлә шү дә н качып юкка чыгу ягын карый. Азат кү ң еле белә н ү пкә лә де, рә нҗ еде аң а. Нишлә п сө йлә шми ул, җ аваптан кача. Ә берничә айдан кайткач та ул аны тагын бө тенлә й башка яктан кү рде. Ә ле шашынып кө лде Гө лсия, ә ле юктан да елый башлады.

-Ни булды соң сиң а? - диеп сорады Азат.

-Берни дә...- диеп тагын да җ аваптан качты Гө лсия. Бу юлы инде чыннан да аң лады Азат эшнең җ итдилек алганын. Ү зен зур сынау алдында итеп хис итте ул. Озак кына кайтмыйча торды бу юлы. Ә кайткач та Гө лсия аң а ү зенең авырлы булуы турында ә йтте.

- Мин карынымда бала йө ртә м, - диде ул аска гына карап. Азат бу яң алыкка сө енде. Хатынын кочты, ү пте. Аң а чиксез рә хмә тле булуын, ү зенең икенче кат ә ти булу бә хетен кү з алдына китерде һ ә м сө енеченнә н нишлә ргә белмә де. Кү злә ре нурлардан балкыды, аларга иртә нге чык тамчылары кебек дым каплады. Ул бу баланы кү птә н кө ткә н иде инде. Кызының ялгыз калуын телә мә гә н иде. Инде менә кө теп алган шатлык! Менә нигә ү згә ргә н икә н хатыны! Гө лсия Азатның сө енечен салкын гына карап торды. Хатын-кыздан туган ир-ат кө чсез җ енес вә киллә ренә ышанучан була. Чө нки ул назны иң беренче хатын-кыздан, анасыннан кү рә. Азат инде чын-чынлап тормышын ү згә ртергә булды. Болай яшә ргә ярамый, эшемне алыштырам диеп, хатынына хә бә рне ирештерде. Ә Гө лсия исә:

-Кирә кми, ничек эшлә гә н идең, шулай дә вам ит. Ул синең дө ньяң, шуннан башка син ү з-ү зең не хө рмә т итми башлаячаксың, - диде.

Азатның эшендә фә нни хезмә ткә р булып алманлы хатын эшли иде. Эш буенча Азат еш кына аң а мө рә җ ә гать итә, киң ә шлә р сорый. Луиза аң а ү зенең вак йомышларын да кушкалый, аң а ышана. Бер чакны шулай ү тә гә н йомышы белә н Азатка аның ө енә килергә туры килде. Луиза ү зе генә ә нисе белә н яши. Ял кө ннә ренең берсендә Луиза аны кунакка чакырды. Ө стә лне ә зерлә гә н Луиза аны килеп керү белә н тү ргә чакырды. Ө стә лнең уртасына вазага Азатның алып килгә н чә чә клә рен куйды. Ү зе каядыр кереп китте һ ә м бераз тоткарланып ө стенә зә ң гә рсу болытлар тө сендә кү лмә ген киеп килеп чыкты. Кояш яктылыгын кү рсә ткә н кызгылт чә члә ре аның ачык зә ң гә р кү злә ре дә шушы кү лмә ге тө сендә иде. Оялчан елмаюы, матур киемнә ре аны патшабикә итә. Аннан татлы хуш исле француз хушбуе исе килә. Фә рештә кызы иде бугай ул. Кечкенә генә колакларында зур тү гә рә к алкалар, аккоштай озын муенында тө рле ташлардан торган тө ймә лә р. Бу гү зә ллекне кү ргә н Азат оялып куйды. Сү злә рен буталды. Утырып торган җ иреннә н кү тә релде. Ө стә л артына утыргач та:

-Ә йдә, тынычлан, оялып утырма, - диде ул карашы белә н аны яндырып кө йдереп алып. Аның ишеткә не бар иде. Алман ирлә ре иң горур, тормыш сө ючә н, кыю ирлә р булуы турында. Чө нки аларда Аурупада иң чибә р һ ә м зирә к хатын - кызлар.

Луиза фужерларга шә раб койды. Азатка да кү зе белә н генә алырга кушты.

-Дуслыгыбыз ө чен, - диде ул. Бераз эчеп алгач Азат та батырайды. Кайда инде ул оялып утыру. Яң гырап торган кө йлә ргә биисе килеп китте һ ә м аны ул биергә чакырды. Аның болай да кысыграк кү злә ре тагын да кысылдылар. Аларга бу мизгелдә шул кадә р рә хә т, бер генә нә рсә дә кирә кми иде. Бу фә рештә не бер кайчан да югалтасы килмә вен аң лады Азат һ ә м аны якынрак китерде. Алар бер сү зсез татлы, акылсызлыкка алып китә торган җ ан һ ә м тә н хислә ренең ургылып торган дулкыннарында йө зә лә р иде. Аның иреннә ре ү зеннә н - ү зе Луизаның иреннә ренә якынлаштылар. Колакларына, муеннарына, битлә ренә иренен тидерер - тидермә с кенә йө ртте. Мондый назларга Луиза да эреп китте. Иренә р бер - берсен эзлә п таптылар. Дө нья барлыгы белә н юкка чыккандый булды. Алар ө чен башка бер кем, бер нә рсә дә юк иде.

Гашыйк кеше һ ә рвакытта да канатлы була. Сө юе белә н канатлана ул.

Бу татлы кичтә н соң Луиза Азатны таң алдыннан гына озатты. Сигез язга ү зеннә н олырак Луизаны Азат хатын-кыз итте. Луиза ү зенең алдына куйган максатын ү тә де. Аның акыллы, зирә к, исә нлекле, яшь ир - аттан бала табасы килә иде. Һ ә м ул Азатны сайлады. Тормышын бер кем белә н дә бә йлә ргә телә мә гә н Луиза ана булу бә хетен татып карарга телә де. Ә тормыш иптә ше итеп бер генә кешене дә сайлый алмады ул. Ү зе ө чен генә яшә ү не, ү з - ү зен генә яратуны хуп кү рде. Лә кин бу туачак баланың атадан мә хрү м булуы турында уйлап карадымы икә н соң ул? Юк, Азаттан берни дә кө тмә де ул. Аң а булганы җ итә иде. Сө ю шуның белә н кө чледер дә. Җ авапка берни дә кө тмичә сө ю. Ходайга рә хмә тле булып, ү з - ү зе белә н килешеп яши иде ул. Азатка да бу турыда ә йтте. Аларның уртак балалары булса, шат буласын, ул баланы нә рсә кө ткә нен бә йнә - бә йнә сө йлә де. Ә берә р айдан ул Азатка чыннан да бала кө тү е турында хә бә р җ иткерде. Азат моң а чиксез шат булды. Аны кү тә реп алды, ә йлә ндерде. Сө енечлә реннә н бар дө ньяны яң гыратып кө лештелә р. Бу яң алыкны ишетү дә н ул аң а зур якут асылташлы тө ймә бү лә к итте.

-Нинди исем кушарбыз? - дигә н соравына:

-Баланы син тудырачаксың, исемне дә син ү зең табарсың. Бу илаһ и бала сине илаһ иландырып илһ амландырыр, гомерең не бә хетле итә р. Лә кин аң а син ү скә ч тә сө йлә рсең, аның ә нисе генә тү гел, ә тисе дә, туганнары да кү плеген ә йтерсең. Минем байлыгым да, туганнарым да аныкы булачак.

-Син чыннан да киң кү ң елле, акыллы, Азат! Мин сине сайлап ялгышмаганмын. Син гомергә минем бердә нберем булып калачаксың.

Чыннан да фә рештә лә ргә тиң сабый - малай аваз салды дө ньяга. Аң а Нариман дип исем бирделә р. Ул Азатның кызына бер тамчы су кебек охшаган иде.

Бер яшькә җ иткә ч тә сө ннә ткә бирделә р аны.

Луиза кү п еллардан бирле Алман иленә җ ыенды. Ниһ аять, аң а рө хсә т бирделә р. Тимер юл вокзалына кадә р Азат аларны озата барды. Ү зенең бә гырь җ имешен һ ә м соң гы арада бик якынайган Луизаны мә дә ният, яшә ү рә веше, уй - фикерлә р берлеге аерылып торган илгә киттелә р алар. Ялган аз булган, кеше ү з - ү зенә, хезмә тенә, иҗ ади эшенә хуҗ а булган илгә кайтып киттелә р алар. Кант һ ә м Фейербах яшә гә н илгә киттелә р. Алар ике миллә т, ике тө рле дин кешелә ре буларак бу турыда еш кына сү з куерталар иде. Ү з телен белмә гә н, хө рмә т итмә гә н кеше, җ ансыз, акылсыз кеше ул. Ү зенә генә тү гел, кешегә дә файдасы юк аның. Кеше табигате тереклек һ ә м ү семлек дө ньясы кебек ү з җ ирендә генә чә чә к ата ала.

Гө лсиягә карата суына башлаган аларның дә ртле сө юлә ре сү нә барганын сизде. Луизадагы сыйфатлрны эзлә де ул аннан. Лә кин алман хатыны алыштыргысыз иде. Гө лсия Азатның кешесе барлыгын сизде, тойды. Улы да Азатныкы тү гел. Лә кин ничек итеп бу хакта ә йтергә икә нен генә белмә де ул. Ике ут арасында янды. Азат аны бит ү зе калдырып китте. Калдырмаса, шулай килеп тә чыкмаган булыр иде, мө гаен. Ходай каршында да, намусы каршында да бер юлы ике кеше хатыны булу дө рес тә тү гел.

Кичен кү чтә нә члә р һ ә м яшел узумнан ясалган шә раб белә н килде ул Гө лсиягә кунакка. Алар бер- берсе белә н назлы гына исә нлә штелә р. Гө лсия матур итеп ө стә л ә зерлә де.

-Бү лмә гә тә мле аш-су, җ илә к-җ имеш, кыр чә чә клә ре исе таралды. Соң гыларын кө ндез кырдан җ ыеп кайткан иде ул. Гө лсия алардан тә н ө чен тө нә тмә лә р дә ясый, кайбер киптергә ннә рен яндырып ө йгә тә мле хуш ислә р аң кыта иде. Бү ген дә шулай булды. Бай ханым башта бу ислә ргә ә һ ә мият бирмә гә ндә й кыланса да, тора-бара сорамый булдыра алмады. Иң якын дустына гына серне ачкан булып, алай да кайбер нечкә леклә рен ә йтеп бетерми генә сө йлә п бирде хуҗ абикә ханым.

Зур иркен диварлары тө рле сары, ал чә чә клә р белә н бизә лгә н кунак бү лмә сенең идә ннә ренә тө рек паласлары җ ә елгә н. Зур тә рә зә лә рне каплаган җ иң ел пә рдә лә р, бү лмә уртасындагы ө стә л, аның тирә сендә ге диваннарда кечкенә мендә рлә р - барысы да зә вык белә н һ ә рбер нә рсә се уйланып, туры китереп ясалган иде ки, бай гаилә лә рне кү п кү ргә н Ръано ханым да игътибарын җ ә леп итми булдыра алмады. Ике ханым да җ айлап кына утырыштылар. Тагын да бер- берсенә сынаган кыяфә ттә карашып алдылар. Бу ике чибә р хатынны Ай гү зә ле Зө һ рә кыз чибә рлеге берлә штерә иде. Алардагы охшаш чә ч толымнары, муенса, алкалар да хә тта бер тө рле иде. Ръано ханымның җ илкә лә ре нечкә генә җ ептә н бә йлә гә н яшькелт шә л каплый. Бу ике сокландыргыч гү зә л хатыннар бер- берсен сокландырыр ө чен очрашкан дип уйларга була. Хатын-кызлар арасында гел кө нлә шү рухы яши. Алар һ ә рберсе эченнә н без тигезлә р дип уйлый.

Гө лсия фужерларны ак шә раб белә н тутырды. Алар дуслык, очрашу ө чен, дип бер-берсенә карашып елмаеп куйдылар һ ә м затлы шә рабтан авыз иттелә р. Гө лсия барып музыка кабызды. Анда Ходайдан иң дерелгә н талант иясе Ръано Шә рипова җ ырлый иде. Бө тен дө ньяга сө юен аң латып җ ырлаган бу җ ырчыны алар бер-берсенә карап фикерлә р бердә млегендә тың лап утырдылар. Ә йе, искитә рлек, лә кин аларны фикерлә р берлеге, дө ньяга, ир - атларга булган караш, тормышны кү заллау бердә млеге бә йли. Нинди генә темага кереп китсә лә р дә алар бик тиз бер - берсен аң ладылар. Гө лсия ү зенең балачагын искә тө шереп:

-Мине ә тием кечкенә чагымда песи баласы диеп атый иде, - диде.

-Ни ө чен?

-Синең бер тө рле генә булмавың песинекенә охшаш. Песине кем сыйпаса аң а сарыла, итә генә менеп утыра. Син дә шундый, - дия иде ә тием.

-Ә мине ә тием кечкенә чагымда хә йлә кә р дип атый иде.

-Ни ө чен?

-Кечкенә чагымда алдашырга һ ә м ү земне бик ярата идем.

Хә зер дә ү земне яратам мин.

-Ә ирең не яратасың мы?

-Ә син?

-Яратам...

-Мин дә сө ям иремне...

Эчкә н шә раб кө чле булып алар инде йомшарганнар һ ә м ә керенлә п эч серлә рен сө йли башлаганнар иде.

Ръано яше буенча Гө лсиядә н олырак буларак бераз гына зирә грә к һ ә м акыллырак кебек иде.

-Без кү пме ү зебезне яратсак, шуның кадә р безне дә яраталар.

-Ни ө чен ир-атлар?

-Безнең йө рә гебез бик кечкенә һ ә м без аны бер генә читлектә тота алмыйбыз. Аннан соң ү зең ә генә яшә ргә дә кү ң елсез. Шулай ук назлауларга да сусыйсың.

-Мондый уйлар ө чен Ходай каргамасмы?

-Каргамас. Ходай ү зе безне шундый итеп яраткан бит инде. Шуң а да Ходай безне начар юлга бастырмас. Чө нки берникадә р ул ү зе дә җ аваплы.

-Сезгә ирегез ышанамы?

-Ә лбә ттә. Минем татлы сү злә ремнә н соң ул яшь бала сыман минем кочагымда эреп китә. Аннан соң кем генә мактаганны яратмый икә н. Ялган булса да, ялган икә нен аң лый торып та ошый бит кешегә мактау.

-Сез серле хатын. Сезгә каршы беркем дә тора алмый.

Беркем дә дигә н җ ирдә аның бер ир-ат та диясе килде, лә кин ә йтеп бетермә де. Ү зенә уйларга калдырды.

Хатын - кызда табигатьтә н тылсым белә н кө рә ш салынган. Кө згегә карап ү зең не алдый алмыйсың. Аң а ир- атлар кирә ксез тү гел. Лә кин бу серне белә н ул беркем, хә тта иң якын дуслары белә н дә сө йлә шми.

Бу Айлы тө нне ике яң а дус хатын баш ә йлә ндергеч шә раб капкалап, кү ң елле кө йлә ргә бирелеп, җ аннарын бер-берсен ачып иртә нгә кадә р утырдылар.

Таң атканда алар бер-берсенә ү злә ренә кадерле булган бү лә клә р бирештелә р. Ръано ү зенең муеныннан Һ ималай тау ташлары белә н бизә лгә н кыйммә тле муенсасын салып Гө лсиянең муенына такты. Гө лсия дә муенындагы Бадахшан тауларының вак кына ташлары тезелгә н муенсаны салып Ръаноның тулы муенына такты.

Алар елмаешып бер- берсенә карашып тордылар. Муеннарындагы тө ймә гә куллары белә н кагылдылар һ ә м бер-берсен кочып алдылар. Тө рки хатын кызлары борынгыдан бер-берсенә якын дуслыкка ышаныч йө зеннә н кыйммә тле бизә нү ә йберлә рен алмашканнар. Ә ир-атлар хә тта ө слә рендә ге халатларын салып бирешкә ннә р. Ир-атлар һ ә м хатын-кызлар арасында шундый фикер яшә гә н. Имеш, кызлар арсында якын дуслык булмый. Бу дө рес тү гел.Ү зенең якын дустының ирен алып киткә н икә н, бу ирнең кө чсезлеге, димә к ул аң а кирә к тү гел. Ул аны укып чыгачак та ташлаячак. Ә гә р дә ул бу ирнең дустына кирә клеген белсә ул аң а тимә ячә к.

Бу очрашу Гө лсиянең ү зенә булган уй-фикерлә рен ныгытты. Димә к, иң беренче ү зең турында уйларга, аннан соң гына кемдер турында.

Ир- атны хатын- кыз алдында кечерә йтмичә генә болай уйласаң яхшырак булыр иде: Алар бер-берсеннә н аерым яши алмыйлар. Яң а тормыш тууы, ялкынлы йө рә клә р кушылуы ир-аттан булырга тиеш. Менә шундый ир-ат кына бө рене чә чә к аттыра ала. Һ ә м ү зе дә шул ук кочакта татлы хыяллар чынбарлыгына оча ала.

Шулар турындагы уйлардан салкын тау җ иле искә н иртә нге салкынлыкта бераз гына арыган яшь ханым сө йкемле елмаеп, нурлы йө зе белә н изрә п йоклап китте.

Йокла, гү зә л патшабикә. Йокла ү зең нең шатлыгың һ ә м кайгыларың аша. Иртә н торгач та дө нья кабаттан синең аяк астың да сө ю утларында яначак!

Гө лсия Лилиягә кунакка килде. Ул ү зенең килеп чыкмаган тормышы турында һ ә м кү ң елен борчыган мә сьә лә лә р турында сө йлә шергә килде.

Лилия аны чын кү ң елдә н сө енеп каршы алды. Дустанә очрашудан соң ул аны тү ргә ү тә ргә чакырды. Соң гы арада булган хә ллә ре турында сө йлә шеп алдылар. Гө лсиянең югалып-югалып калуына, сү злә рен сө йлә гә ндә игътибарын башка нә рсә гә юнә лдерү енә игътибар итми кала алмады ул. Шуң а да бераз тынычланып сү зсез торгач та янә дә н сорарга булды ул:

-Сең елкә ш! Нә рсә булды? Кү реп, сизеп торам, сине нидер борчый.

-Ә йе, мин сиң а чыннан да кү ң елемне ачмакчы булып килгә н идем, лә кин нидә н башларга да белмим.

-Ә йдә, мин сине тың лыйм. Нинди борчуларың бар, яшермә... Икелә нү һ ә м кызгануларың нан котыл тизрә к. Сө йлә...

-Апакаем! Миң а ү зем кылган нә рсә лә р ө чен бик тә читен һ ә м оят. Мин нишлә ргә һ ә м ү земне кая куярга да белмим. Ү зем һ ә м энегез ө чен оят миң а. Йө рә гемә авыр йө к бу. Тө енлә нгә н тө еннә рне ничек итеп чишә ргә дә белмим.

-Елама, тынычлан. Без барыбыз да бу җ ирдә гө наһ лар кылып яшибез. Олы һ ә м кече гө наһ лар. Аларның кайберлә рен ү з телә гебез белә н, кайберлә рен ничек кылганыбызны да сизмичә калдык. Мин синең каршың да Аллаһ е Тә галә дә тү гел, шулай ук пә йгамбә р дә тү гел. Минем сине нә рсә дә дә булса гаеплә ргә хакым юк. Ә хатын- кыз буларак мин сине аң ларга тырышырмын. Бә лки сиң а ничек тә булса булыша алырмын. Һ аман да ә ле сулкылдап утырган Гө лсияне кочагына алып ә крен генә аркасын кагып утырды ул. Булды, елама! Мин хә зер ү зем дә сиң а кушылам алайса. Кемнең дер елавын тыныч кына кү тә рә алмыйм мин.

Гө лсиянең матур йө зе ялкын яктысындагы кебек кызыл тө стә иде. Лилия каршында язмыш агымына каршы тора алмаган, ике бала анасы бү ген ярдә мгә мохтаҗ. Лилиянең тә нендә сизелер-сизелмә с дерелдә век барлыкка килде.

Гө лсия ә кренлә п ерактан алдырып кына сө йли башлады. Башта ү зе, Азат, балалар, тора-бара аны нә рсә борчыганын, Азат белә н яшә ү дә верендә нилә р булуы турында ә йтте. Ул ү зенең Азаттан аерылып озак яшә вен, аның гел ялгыз калуы, бер-берсенә аралары салкынаюы турында сө йлә де. Ү зен тора-бара ничек тотарга икә нлеген белмә де ул. Гө лсиянең сү злә рен тың лаган Лилия туганының килә чә к тормышы турында кайгыра башлады. Ә килененең тавышы аң а ерак бушлыктан буш, бернә рсә дә аң латылмаган булып ишетелгә ндә й тоела иде. Гө лсия Лилиянең кү злә рендә коры, хиссезлек кү рде һ ә м кү злә рен аска тө шерде дә авызына су капкандай туктап калды.

Лилия, яң а гына йокысыннан уянгандай ә йтеп куйды:

-Без хатын-кызлар - кө чсез җ енес вә киллә ре. Шуң а да җ иң ел уйлыйбыз. Песилә р кебек кулга иялә штерергә дә безне берни тормый. Кем безгә назлы карап, башыбыздан сыйпаса, шуның итә генә менеп утырабыз. Гафу ит, синең турыда гына тү гел, бө тенебез дә шундый без. Хатын- кызлар без. Мин сине аң лыйм. Уйларың ны да, хислә рең не дә, лә кин туганым ө чен җ аным ө згә лә нә. Ү зең белә сең, туганлык җ еплә ре нык була. Миң а ул кызганыч. Ул яраткан улының ү зенеке булмавы белә н ничек килешер? Ничек моны кабул итә р?

-Кайдан килде сезгә бу уйлар, апа? Мин бит алай димә дем.

-Белә м мин. Сиздем. Бала табу йортыннан баланы алып чыкканда ук аның безнеке тү геллеген аң ладым мин. Синеке, лә кин безнеке тү гел.

Гө лсия кулын кү тә реп аны туктатырга җ ыенган иде, Лилия:

-Туктатма, ә йтә семне ә йтеп бетерим инде. Миң а да авыр бит. Кү п уйладым мин бу хакта. Кем баласы булыр бу, диеп. Исең дә ме, Азаматка бер яшь туган кө нне без бар якыннарыгыз бергә җ ыелдык. Ә ничек сө енгә н иде Азат бу кө нне. Минем бераз гына кү рә зә челегем бар бит. Шул кө нне кечкенә Азаматтан Ә скә рнең тө пкә чумган кү злә ре карап торалар иде.

Моны һ ич кенә дә кө тмә гә н Гө лсия баштан агарды, аннан кызарды, кечерә еп калды, ү з-ү зенә биклә неп елый ук башлады. Сулкылдый- сулкылдый елады ул. Сү злә рен ө зек-ө зек кенә чыгарып:

-Гафу итегез мине. Мин сезгә кайгы һ ә м тынычсызлык китерергә телә мә гә н идем. Мин гаепле барысына да.

Лилия:

-Ә бит Ә скә р Азатның иң якын дусты иде, - диде. – Хә зер менә мин ышандым инде. Ә тием сү злә ре дө рес булган икә н:

-Дуслар булмый, танышлар гына була.

-Апа, ә бит Азатның тагын бер улы ү сә. Алманлы Луизадан.

-Ә йе, Азат синең аң а хыянә тең не сизде. Шуң а да бу адымга барды. Ул миң а бу турыда ү зе сө йлә де. – Ул ә ле улының ү зенеке тү геллеген дә белә дер.

-Ә нигә алайса ул һ аман да дә шми бу турыда.

- Безнең нә селдә каралган ә йбер тү гел бу. Ул моны син ү зең ә йтмә сә ң, бер кайчан да ә йтмә ячә к. Һ ә м син аны ү зең җ ибә рмә сә ң, беркайчан да китмә ячә к. Ә бала... баланың гаебе юк ит. Ул аны баласы итеп кабул итте бит инде. Ата мә хә ббә те белә н ярата.

-Миң а тора- бара нишлә ргә соң инде? Ничек итеп Азат белә н яшә ргә?

-Син бит бу ялгыш адымны ү зең ясагансың. Алга таба нишлә ргә икә нлеген дә ү зең карарга тиеш. Кемнә н дә киң ә ш сорама. Лә кин чын йө рә ктә н бер киң ә ш бирә м. Алдама аны. Барысын да ничек бар, шулай сө йлә п бир. Ул ялганда яшә ргә тиеш тү гел. Моның ахыры куркыныч. Дө ресен сө йлә дә, ү зең нә н җ ибә р аны. Ул бу ябык тү гә рә ктә н чыгу юлын ү зе табар. Син ү з бә хетең не ү зең табачаксың. Бу авыр сө йлә шү дә н соң алар кара - каршы утырып шә раб эчтелә р. Сө йлә ү чегә дә, тың лаучыга да искиткеч авыр иде.

Алар бер- берсенә дуслар булып калырга вә гъдә лә р бирештелә р. Ә ле бит аларны уртак кызлары бә йли иде.

Гө лсия ү зен тау - ташлар кебек басып торган йө ктә н бераз гына булса да җ иң елә еп кайтып китте. Берничә кө н буена бу сө йлә шү гә ә зерлә неп йө рде Гө лсия. Һ ә м бер кө нне ул моны эшлә ргә булды. Азатны чакырып алды. Бик җ итди сө йлә шү е барлыгы турында ә йтте. Азат моны кү птә н кө ткә ндә й тоелды аң а. Азатның кү злә ренә карамыйча гына ни бар шуны сө йлә п бирде. Бер генә нә рсә не дә яшермә де. Инде моннан соң алдап яшә ргә телә мә гә нлектә н сө йлә вен ә йтте. Азатның йө зе бераз ү згә рде. Лә кин ул тавыш кү тә рмә де, кабынып китмә де. Ирлә рчә горурлык белә н:

-Язмыш безне сынарга телә гә н. Без моны кү тә рә алмадык. Ү зең не генә гаеплә мә. Мин моның ө чен сине тү гел, ү земне гаеплим. Чө нки мондый эшлә рдә беренче чиратта ир-ат гаепле. Димә к, мин сиң а нә рсә кирә ген бирә алмаганмын. Игътибарым җ итеп бетмә гә ндер, кү рә сең. Нә рсә генә дисә ң дә, миң а авыр...Лә кин мин синең белә н кавыштырган, кабатланмас мизгеллә р бү лә к иткә нең ө чен Ходайга рә хмә тлемен. Без синең белә н илаһ и мизгеллә р, кө ннә р һ ә м тө ннә р кичердек. Һ ә м Ходай безгә бу мизгеллә рне мә ң ге онытылмас итеп искиткеч кыз бү лә к итте. Минем белә н аерылганның соң ында да син миң а һ ә рвакыт мө рә җ ә гать итә аласың. Ө йне, нә рсә бар шуны сиң а калдырам, лә кин бер ү тенечем бар: бир кызымны миң а. Кирә генчә синдә дә торыр. Лә кин мин аннан башка ү земне кү з алдына да китерә алмыйм. Эшлә гә н акчамны да кирә к диеп санасаң ү зең ә ал. Кызларны ә тилә ре кияү гә бирергә тиешлә р. Шунда аталарның бә хетлә ре. Гө лсия моның кадә ресен кө тмә гә н иде. Ул бу сү злә ре ө чен аң а рә хмә т ә йтте. Ә кызы белә н аерыласын ул инде сизенә иде. Чө нки ни генә дисә дә тө рки халыкның ү з кануннары: алар аерылышкан очракта балаларын ә тилә рендә калдыралар. Ә хатын- кыз бит ул бала табарга сә лә тле, тагын да табар, дигә н уйлар белә н эшлә нә бу.