Бабыл шәле 9 страница

Гайсә пә йгамбә р туып ике мең еллар ү ткә ч, Ә рмә н илендә эре җ ир тетрә ү лә р башланды. Кү п кенә кешелә р ү злә ренең туганнарын, якыннарын югалттылар. Бу тетрә ү лә р Сулиның гаилә сенә дә җ имергеч тетрә нү лә р алып килделә р.

Сули ике баласы белә н кунак бү лмә сендә иде. Балалары йоклыйлар. Ул китап укып утыра. Берничә кө н инде эссе һ ава тора. Кү к йө зе соры томан белә н капланган. Кояш тө ссез генә кыздыра. Аның нурлары авыр гына җ иргә тө шә лә р. Кө чсез җ ил коры гына, ком белә н буталып исә. Кешелә р бә хетсезлек килү ен сизмә делә р дә. Һ ә рберсе ү з эше белә н мә шгуль иде. Бө тен халык мә ш килә. Балалар кайсы уйный, кайсысы укый, яза. Барысы да ү з эшлә ре эчендә кайныйлар.

Зур кайгы булып узганнан соң гына кайберә ү лә р ү злә рен начар хис итү лә рен, кайберлә ренең йө рә клә ре кысуларын, кайберлә ренең кинә т кенә авырсынып, кү ң елсезлә неп китү лә рен искә тө шерделә р.

Ә олы кайгы болай башланды: җ ир кинә т кенә йокысыннан уянгандай булды. Ни булыр бу? Ә ллә? диеп уйлап торганда җ ир икенче кабат инде сизелерлек кө чле тетрә ү белә н селкенеп куйды. Ә йтерсең лә кө ймә не зур дулкыннар чайката иде. Кү з алдында ничә еллардан бирле торган бө тен корылмалар җ имерелеп тө шә башладылар. Карап торырга куркыныч иде. Олылар һ ә м балалар куркынып барысы да ә рле бирле чабыша, ә ө йлә р эчендә ге кешелә р урамга йө герешеп чыга башладылар. Балаларның һ ә м олыларның тавышлары, елау, курку авазлары ишетелеп торды. Ул хә тта кө чә я дә барды. Алар кайсысы Ходайга ялынды, кайсысы коткаручыларны чакырдылар. Урамга йө гереп чыгучылар яннарында ү злә ренең якыннарын кү рмә ү дә н, эзлә п таба алмаудан барлык булган батырлыкларын җ ыеп, кайберлә ре бу турыда уйлап та тормыйча киредә н ө йлә ренә йө гереп кереп киттелә р.

Кайгы кешелә рне берлә штерә. Һ ә рберсе дә ү злә рен зур бер дө ньяның кисә кчеге итеп тоя. Аларны тугандаш кү ң еллә р берлә штерә.

Зур кайгы килгә нгә кешелә р берлә штелә р. Авырлыкларны бергә җ иң ә р ө чен. Минеке дә кешенеке арасында бернинди дә аерма калмады. Бө тен нә рсә уртак. Авырту, ризык, кием һ ә м тү бә. Барлык кешелә р дә бө тен иллә рдә н ү злә ренең ярдә мнә рен тә къдим иттелә р. Лә кин эш сө ючә н, талантлы, бер- берсенә килгә н кайгыны уртак кү ргә н мең ъеллаган тарихлы ә рмә н халкы бу бә лагә каршы тора алды. Яң адан туды, яң адан тө зеде. Килә чә ккә ышаныч яшә тте кешелә рне.Ү з - ү злә ренә ышаныч, явызлык дө ньясының җ имерелү е итеп кабул иттелә р алар табигатьнең стихиясен. Чыннан да Советлар Союзы җ имерелгә н чор иде бу. Хакимиятне кешелә рнең тормышлары чә чә к ату тү гел, ә мин- минлек артыгырак кызыктыра иде. Алар ярты дө ньяны бушлай ашатырга ә зер. Тик ү злә рен зурласыннар гына. Бө ек Олы абыйларына гына санасыннар. Олы кайгы вакытында ә рмә н илендә кешелә рне тагын бер нә рсә сокландырды. Бу исә аларның олыларга һ ә м балаларга булган хө рмә те иде. Илнең бик кү п почмакларыннан якын кешелә рсез калган балаларны асрамага алу телә ген белдерделә р. Ә ә рмә ннә р барысы бер авыздан:

-Юк бездә ятимнә р! Алар безнең барыбызныкы да. Без аларны ү зебез ү стерә чә кбез. Ярдә мегез ө чен бик зур рә хмә т. Лә кин картларны һ ә м балаларны без игътибарсыз калдырмаячакбыз. Һ ә м алар моны бер генә тапкыр исбатламадылар. Балалар һ ә м картлар барысы да гаилә лә ргә алындылар.

Җ ир тетрә ү нең беренче мизгеллә рендә ү к зирә клеге һ ә м эчке сиземлә ве белә н эшнең нә рсә дә икә нлеген тоеп алган Сули карашы белә н кунак бү лмә сен барлады. Балаларына кү з салды. Һ ә м шул мизгелдә зур дивар кымшанып куйгандай булды. Ул балалар ө стенә тө шә се кө н кебек ачык иде. Тизрә к... тизрә к балаларны коткарырга кирә к.

- Балалар!!!

Бу тавышка йоклап яткан балалар йокыларыннан уяндылар һ ә м кычкырып елый башладылар. Сули йө гереп барып стенканы ике кулы белә н терә тте. Инде елашып бү лмә уртасына килеп баскан малайларны урамга куды. Малае ни генә дисә ң дә зуррак. Ул тизрә к йө гереп чыгып китте. Ә кызы ә нисен һ ич кенә дә калдырасы килмә де. Ул ә ле киресенчә ә нисенә якынлашты. Аны кочакларга, тынычландырырга, юатырга телә де. Ү зенә таба атлаган кызын кү реп Сули тагын да ә черә к тавыш белә н кычкырып җ ибә рде:

-Ки-и-ит! Бар урамга!!! Абыең янына! Килмә минем янга-а-а!

Ә нисенең ү зенә болай кычкыруын беркайчан да ишетмә гә н кечкенә кыз тагын да кычкырып елый башлады һ ә м ү пкә лә п урамга чыгып йө герде. Улының, кызының котылуларын кү ргә н Сулиның куллары йомшарды.Тетрә ү лә р инде артканнан арта бара, шунлыктан стенканы тотып бетерерлек тә тү гел иде. Ул шул тиклем авыр, ике - ө ч кө чле ир - ат кына тотып торырлык иде. Ә ана! Балаларнына авырлык килә икә н, анарда шул авырлыкны җ иң еп чыгарлык, балаларын коткарырлык кө ч таба ала. Бу табигатьнең язылмаган кануны.

Кайчандыр бер тапкыр гомер биргә н ана балаларын тагын ү лем тырнагыннан саклап калды.

Ә менә хә зер, балаларының исә н калуын белгә н Сулины куркыныч янагандагы хис инде ташлап киткә н һ ә м аның ө стенә ябырылып стенка килә иде. Юк, юк аны тотып торырлык кө ч калмаган иде анарда. Ул бер мизгелдә ү зен берничә минут эчендә тотып тора алган хатынны җ иң де. Аны идә н белә н тигезлә де. Бер мизгел эчендә Сулиның кү з алдыннан аның бө тен гомере узды. Тә не зурайгандай, ү скә ндә й тоелды. Бар Галә мгә җ ә елеп аны тутыргандай булды ул. Йө рә ге тибү дә н туктады. Ә җ аны, уйлары барысы да ә кренлә п тә нен ташладылар.

Сули ү зенең кыска гомерен ү зе телә гә нчә, сө ю - сә гадә т эчендә ү ткә рде. Ө ч балага җ ан бирде. Тормыш тудыручы дым һ ә м гомер уты тергезеп бу дө ньдан китеп барды.

Бакыйлыкка киткә н бө тен кешелә рне дә җ имерелгә н зур биналар арасындагы зур мә йданга тезделә р.

Шә һ ә р тынып калгач кү рше ирлә ре Сулиның фатирына керделә р. Ауган стенка астыннан хатын-кыз кулы кү ренеп тора иде. Алар иплә п кенә стенканы кү тә рделә р. Анда башын бер якка салып кайбер җ ирлә ре каралган Сули ята. Ә йтерсең ул мә ет тә тү гел, ә бары тик йоклап ята. Йө зе тыныч, куркынусыз. Ә йтерсең лә аннан калган соң гы ай нурлары тарала.

Бу кү ренешне кү рү челә рнең йө рә генә кан сауды булса кирә к, алар кайберсе карап катып калдылар. Ә кайберә ү лә ре тавышсыз елыйлар иде.

Урамнан балалар һ ә м хатыннар елавы ишетелде. Аларга җ ил дә кушылды. Кешелә р хиссез, уйсыз калганнармени? Беркем дә бер кемгә бер сү з дә шми. Тормыш алар ө чен бар мә гънә сен югалткан. Сулиның йө зендә якты елмаю: “Еламагыз, тыныч яшә гез. Гомерегезне кү з яшьлә ренә чорнамагыз” дия иде.

Тормыш чуалчыклары арасына чумган кеше дө ньяның ни дә рә җ ә дә матур, гү зә л, кабатланмас икә нен кү з алдына да китерә алмый. Ул аның вакытлыча һ ә м бик тиз агуы турында бө тенлә й дә оныта.

Мә йданда яткан мә етлә р арасында елау, сыкрау тавышлары гына калды. Башларын аска игә н кешелә р арасында җ илкә лә ре тө шкә н, муенына тузанлы яулык бә йлә гә н карт якынлашты. Һ ә м тыныч кына:

-Еламагыз, балалар. Аларның тыныч йокыларын бозмагыз, - диде. Аң а борылып караучылар картның инде олы яшьтә булуын, чә че генә тү гел керфеклә ренең дә ап-ак икә нен, куе кашларының кү з ө стенә ү к салынып тө шү ен, җ ыерчыклы йө зенең вак кына тө к белә каплапнуын кү рделә р.

Бу кешене элек аларның беркайда да кү ргә ннә ре булады. Лә кин эчке сиземлә ү лә ре белә н тойдылар: бу гади кеше тү гел иде. Бә лки ул Ходай ә мерчеседер. Хатын- кызлар һ ә м балалар тынып калдылар. Карт башка бер сү з дә ә йтмичә ә керен генә алар яныннан китеп барды.

Бу шушы җ ирлекнең итекчесе иде. Бә ла вакытында бө тен якыннарын югалтып бер ү зе генә калды ул. Аның кү ң еле белә н якыннарын югалтуын аң лыйсы килмә гә ннә н, аларны йоклыйлар гына дип санады.

Сулиның ире шә һ ә рнең икенче ягында эшли. Тетрә нү лә р башлангач ул автобусны да кө теп тормастан ө енә йө герде. Плащ һ ә м эшлә пә сен дә киеп тормастан акылсыз кешедә й йө герде. Кайтып җ итә алмады. Бер узып барган машинаны туктатып кереп утырды. Кайтып җ иткә ч тә ү зе яшә гә н җ ирне танымады. Бу чә чә к атып утырган җ ирлә р тимер оясына ә йлә нгә ннә р иде. Елаучылар арасыннан ул ү зенекелә рне эзлә де. Балаларын тапты, лә кин хә лә ле алар белә н юк иде. Балалары кү ршелә ре янына басканнар. Хә лә ле дә шушында гына булырга тиеш. Ул кү зе белә н эзлә п табалмагач, шашынган кешедә й кычкырырга тотынды. Янына танышлары килделә р һ ә м ныгырга ө ндә делә р.

-Ул йоклый. Кө чле уянмаслык йокыда....- диделә р һ ә м яткан җ ирен кү рсә ттелә р. Ул анда йө герде. Битендә ге япманы ә керен генә кү тә рде. Башын кулларына алды һ ә м итә генә куйды. Ө згә лә неп елый башлады. Битеннә н, кү злә реннә н ү пте:

-Кадерлем, яратканым, гү зә лем минем! Я, нишлим инде мин синнә н башка? Нигә мине дә ү зең белә н алмадың? Калдырып киттең? Тормыш юлымны ничек итеп синсез ү тә рмен мин?

Аның кү злә реннә н Сулиның битенә яшь тамчылары тә гә рә де. Уйлары тә ртипсез рә вештә буталдылар. Артыннан балалары килеп бастылар. Улы ә тисен кочаклап:

-Ә ни ничек? - диеп сорады.

-Ул йоклый улым. Бик озак йоклаячак. Безгә аннан башка авыр булачак. Исең дә ме, ул кө чсез һ ә м моң су кешелә рне яратмый иде. Шуның ө чен дә без кө чле булырга тиешбез. Ул безгә рә нҗ емә сен. Ул йоклый. Лә кин барысын да кү реп, сизеп ята. Ул исә н. Аның җ аны һ ә рвакыт безнең белә н булачак. Без аны беркайчан да онытмаячакбыз...

Бу хә ллә рдә н соң җ иде ел вакыт ү теп тә китте. Балалар мә ктә птә укып йө рилә р. Аз елмаялар. Аралашучан тү геллә р. Туган абыйлары һ ә м туган апалары тә рбиясендә ге бу балалар тормышны аң лый, тө шенә лә р.

Ә хә лә ле башка ө йлә нмә де. Ул Сулиның сурә те белә н яшә де.

Сулиның ү лем хә бә ре Саркисянга да килеп иреште. Ул ү зен тагын гаеплегә санады. Ү зен кеше тормышын җ имерү че итеп хис итте. Ситины алып ул кү мелгә н кабергә барды. Туе кө нне утырткан ак гө лчә чә клә р алып бардылар алар кабергә. Тагын да кү п тө рле чә чә к орлыклары сиптелә р. Кошлар ө чен җ им сиптелә р. Шә рыкның борынгы кешелә ре исә плә венчә, вакытсыз киткә н кешелә рнең җ аннары кошларга кү чә икә н. Ә начар кешелә рнең җ аннары чү л бү релә ренә...

Саркисян Аллага ышанмаса да кызы белә н чиркә ү гә керде. Сули җ анының тынычлыгына шә м кабызды, ярыйсы гына акча калдырды һ ә м ү зенең авылына кайтып китте. Саркисян бу дө ньяны Бө ек Акыл яратуна ышана. Һ ә м бу яратылышның ике ягы барлыгын белә иде. Бу – барлыкка килү һ ә м җ имерелү. Менә шулар арасында ү сеш кө че бар. Ә калган бер дингә дә ышанмый иде ул. Кемнең дер фантазиясе генә дип уйлый иде. Шулай ук диннә рнең кирә кле якларын да белә иде. Чө нки кешедә нинди дә булса ышаныч яшә ргә тиеш, югыйсә, ышанычсыз кешелә рнең кыйблалары юк. Алар кая карарга, кая барып бә релергә белмилә р ди.

Сити ә тисе ө чен бердә нбер тормыш мә гънә сенә ә йлә неп калды. Ул аны бар кешедә н артыграк хө рмә т итте һ ә м яратты. Ышанды, рә хә тлә неп ә тисенең ө йрә ткә ннә рен тың лады. Тормышта сынмаска кирә клегенә тө шенде. Ә тисе аның да ү зе кебек ялгыз калуын телә мә де. Бик кү п ир-егетлә рне карап йө ргә ч тә ул Азатта тукталырга булды. Чө нки алар аның белә н бер тө рле фикерлилә р иде. Алар бу галә м, дө нья турында озаклап сө йлә шеп утыралар, бә хә слә шеп тә алалар. Бер килсә Азат берничә кө нсез китә дә алмый. Нә рсә турында сү з кө рә штергә ннә ре Ситида да кызыксыну уята. Ул ишек аша гына аларның ни турында сө йлә шкә ннә рен тың лый. Ул ү зе дә ә тисе белә н тө рле темаларга сү з куертырга ярата. Ә тисеннә н берни дә яшерми, телә сә нә рсә турында сорый ала. Ә инде Азат килгә ндә берничә тапкыр гына кү згә чалынган Ситидан Азат кү злә рен ала алмый. Ул ү зен мә ликә лә р кебек тота. Акыллы кү злә рен бик кү рсә тми, яшерә. Азат ү зе дә сө йлә шергә курка аның белә н. Ә гә р югалып калса? Дустының ихтирамын югалтуыннан да курка. Чит гаилә нең тынычлыгын бозарга телә ми. Сити да ү зен кө чсез итеп кү рсә тергә телә ми. Кайчакта кайнап торган яшь каннан, башындагы акылыннан, сө ю дә рте белә н кө рә шә. Ә тисе моны кү реп сизеп тора, аннан берни дә яшереп булмый. Менә шуң а да ул яшьлә рне башлы- кү зле итә ргә дигә н фикергә килә. Бу бит аның Азат белә н далада очрашканнан соң ук туган ә ллә кайчангы хыялы. Санасыннар ә ле ү злә ре бер - берсен тапканнар дип. Лә кин бу бер дә алай тү гел. Бу аларның Ходайдан бирелгә н язмыш юллары. Ул аларның икесе белә н дә аерым-аерым сө йлә ште. Икесе дә бер-берсе белә н язмышларын бә йлә ргә риза икә нлеклә рен аң латтылар. Саркисян моң а шатланды гына. Аның бит инде кү птә ннә н оныклар ү стерә се килә. Һ ә м Азатка:

-Син инде хә зер миң а дустым гына тү гел, улым да булырсың, - диде. Бу шулай булып чыкты да. Алар матур гаилә корып җ ибә рделә р. Азат юлын, иллә р гизү ен дә вам итте. Лә кин еш кайта иде. Менә бү ген дә ул арып- талып кайтып керде. Ашагач – эчкә ч, озакка сузылган тынлыктан соң Сити матур елмаю белә н сорады:

-Юлларың уң дымы? Кө нең ничек ү тте, матурым?

-Рә хмә т, яхшы, - диде ул бераз гына калтыранган тавыш белә н. Алар икесе дә бергә чыгып машинадан Азат алып кайткан ә йберлә рне алырга чыктылар.

Сити ү зенең вакыйгалар эчендә кайнавын аң лады. Ул:

-Бар мунчага кереп коенып чык. Анда сиң а киемнә р ә зерлә нгә н. Ә салганнарын мин юып куярмын. Чыккан җ ирең ә ө стә л ә зер булыр. Ашыкмыйча юын. Мунча арганнарың ны бетерер.

Азат мунчага керде. Мунча эссе-җ ылы иде. Чишенгә ч, җ ылы су белә н тутырылган кувшинны алды. Янә ә крен генә су койды. Ө стенә су койганның соң ында ул ваннага кереп ятты. Ванна урман-кыр чә чә клә ре исе килеп торган тау суы белә н тутырылган иде. Бу Ситиның ү зе генә белгә н чә чә клә р, дару ү лә ннә ре белә н ясалган “тылсымлы” суы. Алар нә селенең буыннардан- буыннарга ө йрә теп калдырган ү зенә кү рә бер тылсымы иде бу.

Мунчада юыну, коенудан ул йомшарып калды. Хуш исле җ ылы судан һ ә м җ иң еллектә н аның башы ә йлә неп киткә ндә й тоелды. Ү зендә киң галә мдә йө згә н болыт җ иң еллеге тойды ул. Рә хә тлектә н оеп йокыга китә рлек хә лгә килде. Шактый вакыт узды, лә кин аның мунчадан чыгасы килмә де. Вакытны озаграк сузарга тырышты. Тормыш чуалчыкларын барысын да онытып ү згә бер дө ньяга чумгандай булды. Нишлә ргә? Сити бит аны кө тә. Ялкау гына ваннадан чыгып тә ненең бар җ ирлә рен балалар сабыны белә н юды. Чиста савытка салып куелган су белә н авызын чайкатты. Тешлә рен чистартты. Соң гы кабат коенды һ ә м киҗ е-мамык тукымадан тукылган сө лге белә н тә ннә рен корылатты. Элгечкә эленгә н җ ирдә н муены кыеклап киселеп йомшак тукымадан тегелгә н киң чалбарны алып киде. Боларны Сити Азатка дип аталап теккә н иде. Бу эчке киемнә р ө стенә озын җ иң ле бә рхет халат киеп куйды. Ул горур җ иң ел адымнар белә н аш бү лмә сенә таба атлады. Монда гү зә л Сити утыра иде. Аның зур матур кү злә ре ялкынлы чаткылар белә н, озын керфеклә ре, бө дрә чә члә ре кара энҗ едә й ялтырыйлар иде. Ачык йө зе илаһ и Ай яктылыгыдай нурлы йө зе озын җ иң ле идә нгә кадә р тө шкә н ефә к халаты алтынлы алсу сары тө слә рдә салават кү передә й ялтырыйлар. Бу шаһ инә лә р чибә рлегендә ге камил хатын-кыз иде.

Муенында алсу сары тө стә ге ташлар белә н бизә лгә н муенсалар, нә фис кечкенә матур колакларында тү гә рә к зур алтын алкалар, кул чукларында тө рле бизә ктә ге белә зеклә р, Ә рмә н зә ркә нчелә ре тарафыннан эшлә нгә н бизә кле, рә семле, чә чә кле бизә клә р. Сити ө стә л тирә сендә ә вә рә килү еннә н туктап:

-Ә йдә, анда сине кайнар ризык һ ә м утлы эчемлек кө тә, - диде. Азат ү зен чын сугышчы - кө рә шчегә санады. Сити ү зенең матурлыгы һ ә м сө йкемлелеге белә н аны ү зе белә н алып китте. Азат ү зен тоймас хә лгә җ итте. Менә алар кара – каршы утырдылар. Ходаем! Ничек тота ул ү зен! Патшабикә лә рчә! Аккоштай муенын ө скә сузган. Туп - туры утырган! Кулларына, бармакларына гө лчә чә кне элә ктергә ндә й тоткан фужер аның алсу ирененә гө л чә чә ге кебек килеп кагыла да тагын китеп бара. Ә йтерсең лә аксыл болыт ө слә рендә кояш нурлары уйный. Аның дымлы иреннә ренә кагылып калган шә раб тамчылары сә мави халә ттә юкка чыгалар иде. Шә раб эчкә нә н соң узум ашап куйдылар. Сити яң а суелган бә рә н итеннә н пешерелгә н ашны тә къдим итте. Вак кына итеп кисә клә нгә н кош ите куйды. Сө йлә шмичә генә ашап- эчеп утырдылар. Кайчакларда гына ул хуҗ абикә гә тә мле аш ө чен рә хмә т ә йтте. Ә ул бер сү з дә дә шмичә, хә йлә кә р елмаю аша аң а башын кагып ир солтанының Ходай биргә н ризыкларның аң а ошавына сө енү ен сү зсез генә аң латты. Икесенә иркен һ ә м рә хә т иде. Эчкә н ә че татлы шә рабтан, уйнаган матур кө йлә рдә н аларның башлары ә йлә нде. Дө нья мә шә катьлә реннә н, чуалчыклардан азат бу ике гашыйк кичке тынлыкта, Ай нурлары балкышында Дө нья акылы ризалыгы белә н татлы уйлар һ ә м лә ззә т дулкынында йө зделә р. Сити:

-Мин сиң а Зө һ рә кыз биюен башкарам, ә син миң а кушылырсың мы?

-Ә йе, - диеп тиз генә урыныннан сикереп торды Азат. Ул чыннан да биергә һ ә м биегә нне карарга бик ярата. Зал буйлап ә керен уйналган кө й агылды. Ул ү зенең ө стеннә н камзулын салып куйды. Ә Ситиның җ илкә лә ренә урындык артына элеп куелган шә лне салды. Бө дрә чә члә р җ илдә уйнагандай тирбә леп алдылар. Аяк киемнә рен салып атты. Ә анда кың гыраулы белә зеклә р аяк балтырларында чың лыйлар иде. Кө й уйнаган тактка басып сыгылып бер яктан икенче якка зур булмаган адымнар белә н ә ле анда, ә ле монда чайкалып бии башлады. Куллары, бармаклары, барысы да ә ле мамыктай, ә ле еландай хә рә кә тлә р ясадылар. Зур ачылган кү злә ре алга карап башы һ ә м чә члә ре бө тен гә ү дә се белә н тө рле якларга бө гелделә р. Йө зе елмаюдан балкыды. Кү злә ре ут булып янды. Чә члә ре ялтырады. Тү шенә кунган ике пар кү гә рчен җ илкә лә р, аяклар белә н бердә м хә рә кә ттә йө зделә р. Азат Ситидан аермалы буларак кү бә лә ктә й бө терелү че биюченең бер алдына, бер артына тө шеп дымлы кү злә рен кысып шат елмаеп кулларын чә бә клә п торды. Шә рабтан алар икесе дә ачылып, йомшарып киттелә р. Оялу исемле ә йбер аларны гомумә н ташлап китте. Тә ннә р һ ә м җ аннар яң а кө ч белә н тулдылар. Алар бер-берсенә ачыктан-ачык сокланып карадылар. Шушы аң лашылмас хис белә н тә ннә ренең бар кү зә нә клә ре дә тулды. Кинә т, кө й туктап калды. Бу кө телмә гә н хә л булды, чө нки инде алар монда шулкадә р кереп киткә ннә р иде. Кунак бү лмә сендә кечкенә лампа яктысы таралды. Тә рә зә нең нечкә пә рдә се аша тулган Ай нулары ү тте. Аларның йө рә к тибешлә ре һ ә м тын алулары гына ишетелеп калды. Азат, ә ллә кайдан йө рә к тү реннә н чыккан тавыш белә н:

-Сити! - дип дә ште. Ул аның янына килде. Ситиның кайнар кулларын дымлы кулларына алды һ ә м ә керен генә иреннә ренә якынайтты. Аның кулларын, һ ә рбер бармагын назлап ү пте. Ә крен генә кулларын аска тө шерде һ ә м җ илкә лә ренә ү релеп җ айлап кына ү зенә китерде. Иреннә рен аккошныкыдай муеннарына тидерде. Сити аның бер хә рә кә тенә дә каршы килмә де, ә киресенчә, һ ә рбер назга бирелеп бердә м хә рә кә тлә р ясады. Куллар кара бө дрә чә члә р эченә кереп югалдылар. Алар карурманда адашып юл таба алмаган нә рсә лә рнедер хә терлә ттелә р. Ә иреннә р иреннә рне эзлә де. Алар кушылуы ике бө ек елга ярларыннан ташып кушылганны хә терлә ттелә р. Икесен дә акыл һ ә м кө ч ташлап киттелә р. Ситиның иреннә реннә н, кү злә реннә н, чә члә реннә н, айдай йө зеннә н бертуктаусыз ү пкә н Азат:

-Сө еклем, кадерлем, назлым, ягымлым, - дигә н сү злә рне кабатлаудан һ ич туктамады. – Мин сине бер кү рү дә гашыйк булдым һ ә м беркайчан да сине яратып туймадым. Мин сине беркайчан да, беркемгә дә бирмим. Син минеке генә! Ышан миң а! - диде. Ситины мамыктай җ иң еллек белә н кү тә реп алды һ ә м кунак бү лмә се буйлап кү тә реп ә йлә ндерде. Ә телә к ү сентесе бу вакытта ү зен гомерен биреп сө ю учагына ташларга ә зер иде.

-Мин дә сө ям сине. Бары тик сине генә. Мә ң гегә бер сине генә сө ячә кмен, - диде ул.

Бу мизгелдә ике гашыйкка бар дө нья сыйган иде. Ү злә рен сө ю фә рештә лә ренә тиң лә делә р алар. Ә гә р дә хатын-кыз сө йсә һ ә м ү зен сө еклегә санаса чә чә ктә й ачыла. Ү зенең матурлыгы, утлы балкышы белә н хә тта ү лем караң гылыгын да җ иң ә аладыр. Сө юдә тормыш тууы шуның ачык мисалыдыр. Чө нки бу мизгелдә аларга бер нә рсә дә кирә кми, бер нә рсә дә аларны куркытмый.

Уналты ел гомерен кайда нигә ү ткә ргә нен аң амады Азат. Нишлә п ү зенең шул сө ю патшабикә се белә н генә яшә мә де соң ул? Олы улына быел унбиш тулды. Кызына унике. Азат зур эшмә кә ргә ә йлә нде. Ә Сити аның чын дустына һ ә м ярдә мчесенә. Бер-берсен кү з карашлары белә н аң лап кү згә - кү з карашып яшә делә р алар. Бу озын бә хетле гомерлә ре ө чен Ходайга рә хмә тлә р укыдылар. Азат бә хетле ә ти, баба булды.

Юл.

Азат юлын дә вам итте. Гө лсия һ ә м Луиза белә н булган хә ллә рдә н соң ул башка бер генә хатын-кызга да якын килмә скә, Сити белә н калырга булды. Ү зенә тагын да борчулар тудырасы килми иде аның. Соң гы ө ч елда ул хуҗ алык тормышыннан ялгыз тормышка кү некте. Ирекле булуыннан рә хә тлек алды. Шулай бервакыт аң а каратигә ннә р сорау бирделә р: