Урмандагы ау

Тө нге урманны яң гыратып берничә мә ртә бә мылтыктан аткан тавыш ишетелде. Кө знең салкын чоры иде. Урманда атарга рө хсә т ителми торган вакыт. Урман каравылчылары шуң а да бер мә лдә аптырап калдылар. Нә рсә бу?

Бу мылтык тавышының кайтавазы урмандагы кү лне икегә ярып ү ткә ндә й булды. Гү я кү л ө стен бө дрә лә нгә н дулкын каплады.

Кө зен таң бик ашыкмыйча гына ата. Айсыз ү ткә н тө ннең таң ы атып килә иде. Ай инде ү зенең бер ә йлә нә сен ясаган, икенчесенә ә ле ә зер тү гел иде.

Тө ннә р дымсу һ ә м салкын тора. Урманда салкынча дымлы һ ава. Ү лә ннә р һ ә м агачлар саргаеп килә лә р. Кошлар да кө ннә н – кө н азрак сайрыйлар. Яраткан җ ә йлә ре белә н ә керенлә п хушлашалар. Бар табигать ә керенлә п йокыга җ ыена. Хайваннар да җ ә йнекеннә н аермалы тавышлар бирә лә р.

Кичлә рен кө зге кү кне санап, карап бетермә слек якты йолдызлар каплап алалар. Җ ил дә тыныч, лә кин авырсынып кына исә. Бар җ ирдә тынлык, серлелек.

Кө н уртасында авыл җ ирлегенә олы яшьлә рдә ге бер хатын килеп керде. Ул ү зенең улының иртә н - иртү к балыкка киткә нлеген һ ә м ә йлә неп кайтмавы турында хә бә р итте. Аң а эчке эшлә р бү леге белә н элемтә гә керергә киң ә ш иттелә р.

Бу авылның тә ртибен саклап карап торырга беркетелгә н чал чә чле, акыллы, кырык яшьлә р тирә сендә ге тыныч кына холыклы милиционер авылда тә ртибе белә н дә, эше белә н дә хө рмә тле кеше иде. Аны бу авыл халкы бик ярата. Авылда гына да тү гел, тирә - юньдә дә мондый тә җ рибә ле белгечнең булмавына иманнары камил. Хә тта риваять итеп сө йлә гә н очраклар да булгалады.

Гади генә җ ирлек милиционеры физиклар һ ә м математиклар акылына ия иде. Аның тө пле фикерлә ве барысын да таң калдырып бу авыл халкы ул булганга да тыныч яши иде.

Улын югалтып килгә н олы яшьлә рдә ге чал чә чле, җ ыерчыклы битле ике бала анасына кызганып карады. Ул олы яшьлә рдә ге хатын- кызларда ү зенең ә нисен кү рә иде. Хатын - кызга хө рмә т белә н карагангадырмы, аның җ ирлегендә аерым зур җ инаятьлә р булмый да иде. Ул алар белә н һ ә рдаим ә ң гә мә лә р корып сө йлә шеп тора. Тө рле яшьтә ге хатын - кызлар тө рле сораулар белә н бернидә н оялмыйча, кирә кле җ авап ишетә селә рен белеп килә лә р аның янына. Хезмә ттә шлә ре кайчакларда аннан кө леп тә карыйлар. Бер генә профессор да аның кадә р журнал тутырмагандыр.

Милиционерны яратып Илназ диеп дә шә лә р иде. Назлы исеме белә н назлы тавышта атауларына ул кайчакта уң айсызланып та китә.

Ү зенә ү тенеч белә н килгә н апаны ул тынычландырды. Хә зер ү к эзлә ргә чыгасын ә йтте. Лә кин ә леге апа сү злә реннә н ул бө ркетмә язарга тиеш иде. Ул аны дө рес аң ламас диеп бө ркетмә язуын ү зе тутыруын сорады. Зур кә газь бите бирде. Ө ске ягына бө ркетмә диеп, аскы якка кө н һ ә м сә гатьне теркә де.

Районга шалтыратып ү зенең кая, ни ө чен киткә нлеген җ иткерде, ананы ә керен генә озатты да юлга кузгалды.

Эшне ул яшә гә н ө й яныннан башлады. Кем дә кем аны кү ргә нме, нә рсә дә булса белә ме. Кайчан, кайсы якка юл тоткан. Кү рү челә р булмаса да, аның балыкка кая йө ргә нен белү челә р очрады. Илназ шул якка, урман кү ленә таба юл тотты.

Югалган егетнең исеме Тимур иде. Тимурны эзлә шергә диеп Илназга берничә дусты да иярделә р. Шулай ук ул ү зе белә н берничә еллар элек урамнан табып алган кө чекне дә ияртте. Акбай исә аны бер караштан аң лый иде. Карт булса да ә ле җ итез һ ә м йө герек иде ул. Алар барысы берлә шеп Тимур балык тота торган кү лгә киттелә р. Эзлә ү эшлә ре башланды. Башка кешелә ргә йө ремичә торырга кушылды. Кү лнең тирә - ягын ә йлә нгә ч тә, Илназ эзлә рне тапты. Бу эзлә р башта ул балык тотып утырган тапталган җ ирне кү рсә ттелә р. Шунда ук кармак һ ә м суалчаннар салынган савыт та аунап ята иде. Карый торгач зур эзлә рнең урман ягына таба зур- зур аралар калдырып йө гереп кереп киткә нен кү рсә ттелә р. Илназ аларны барлап бераз каранып, уйланып торгач та:

-Эзлә, туган! - диеп этенә боерык бирде. Шуны гына кө теп торгандай эте коерыгын болгап агачлар арасына кереп югалды. Аның артыннан дуслары белә н Илназ да кузгалды. Кү лдә н урман эченә кергә н саен алар башта берле икеле генә кан таплары кү рделә р. Алар арта тордылар. Тора - бара бө тенлә й дә кү бә йделә р. Эзлә р һ аман да урманга алып бардылар. Шул эзлә рдә хатын –кыз тү флие эзе кү згә чалынды. Илназ шиклә нә калды. Монда алар икә ү булганнар, һ ә м шуларның берсе хатын- кыз! Бу кө телмә гә н хә л иде. Урман эченә рә к кергә н саен кара кан таплары кү бә я барды. Ул каны аккан кө ечә йө гергә н. Урманга иснә неп кереп киткә н эт ө реп җ ибә рде. Эт ө ргә н якка атладылар. Ерак та тү гел бер агач тө бендә Тимур ята иде. Исә ндерме, юктырмы, билгесез. Аның бө тен аягы кан эчендә, кү крә гендә канлы яра. Пульсын эзлә делә р. Йө рә ге тибү дә н туктаган. Тә не инде суынган. Ярасыннан каны да акмый иде.

Мә ет янында хатын – кыз эзлә ре һ ә м патроннардан берничә гильза иде. Монда аны хатын- кыз ө зә рлеклә гә не һ ә м җ ә фалаганы кү ренеп тора. Тимур һ ә м хатын - кыз арасында чын кө рә ш барган. Илназ боларны кү залласа да беркемгә дә ә йтмә де. Тимурны кечкенә дә н белү че дуслары аптырашта, хә тта югалып калганнар иде.

-Нигә? Ни ө чен? - диештелә р алар. Бу кө телмә гә н һ ә м куркыныч хә л аларга чиксез авырлык бирә иде, - Без бит кечкенә дә н бергә, ул бит бернинди дә начарлык кылмады, - диештелә р алар.

Илназ эчке эшлә р бү легенә шалтыратып алды. Мә ет табылуы турында хә бә р итте. Криминал тикшерү челә рне чакыртты. Озак та ү тмә де машинага тө ялеп тө ркем килеп җ итте. Шул мизгелдә н тикшерү эше башланды:

-Кем? Нә рсә? - дигә н сораулардан башланды ул. Илназны да бу тө ркемгә алдылар. Хатын - кыз эзе елга ярына киткә н һ ә м шунда югалган. Тикшерү челә р аны батып ү лгә н яисә качкан дигә н фикергә килделә р. Бу эзлә рдә н 200-300 метрда ә йлә нә - тирә не барладылар, бер нә рсә дә тапмадылар. Суга чумгандай юкка чыккан иде эзлә р.

Бернинди дә эз калмагач, авыл буйлап эре калибрлы ау мылтыгы эзлә ргә чыктылар. Райондагы барлык мылтыкларны исемлек белә н карап чыктылар. Беркемдә дә мондый мылтык юк иде. Шул ук вакытта хатын - кызны эзлә ү эшлә ре дә барды.

Елга киң һ ә м тирә н иде. Агымга каршы эзлә ргә керештелә р. Исә н булмаса, бә лки мә етен табарбыз, диделә р. Су нинди дә булса нә тиҗ ә лә р бирмә де. Авыл буйлап шундый тү флиле хатын - кыз эзлә делә р. Ү кчә се биек, тү гә рә к һ ә м чагыштырмача бик кечкенә иде. Авыл халкыннан сораштырдылар. Берә р хатын - кызның урман яки елга буенда кү рү че булмаганмы, диеп кызыксындылар. Кү рү челә р табылмады. Хә тта гаҗ ә плә нделә р дә:

-Кайсы хатын-кыз тө нлә урманда йө рер икә н? - диделә р.

Тикшерү челә р бердә м карарга килделә р. Бө тен табылган нә рсә лә рне бер җ епкә тө зеп, тумышыннан ү лгә ненә кадә р тормышын ө йрә нергә булдылар. Бә лки ү терү ченең эзенә тө шә рлә р? Тө рле белешмә лә р җ ыя башладылар. Аның турында барысы да бары тик яхшы сү злә р генә сө йлә делә р.

Тимур уналты яшендә шә һ ә ргә китеп һ ө нә р училищесында укыган. Аннан армия хезмә тенә алынган. Тимер юл гаскә рлә рендә хезмә т иткә н. Армиядә н кайткач та автомашиналарны эретеп ябыштыручы булып ө ч ел эшлә гә н. Шуннан соң авылына кире ә йлә неп кайткан һ ә м ү злә штергә н һ ө нә ре буенча эшен дә вам иткә н. Аң а бө тен җ ирдә дә тыныч җ итди холыклы кеше буларак тасвирлаганнар.

Тикшерү челә р тө ркемендә ге кешелә р бу мә гълү матлардан соң югалып калгандай булдылар. Бернинди дә бә йлә неш юк. Ү ткә не гө наһ лы тү гел. Кара шә хес буларак та искә алынмый. Якыннары, дусларыннан сорашу ү ткә рделә р. Беркем бер ни дә ә йтә алмады. Йө регә н кызы да булмаган. Кешелә р белә н дустанә мө нә сә бә ттә яшә гә н. Аракы эчмә гә н. Йомыкый булган. Лә кин кешелә рдә н аермалы буларак балтасы суга тө шкә ндә й йө регә н

Уналтынчы калибрлы мылтык та юк. Ә йтерсең лә ул эреп юкка чыккан. Авылда гына тү гел, тирә - юньдә дә шиклә нерлек хатын - кыз юк...

Илназның эш тә җ рибә сендә беренче тапкыр табышмаклы ү терү че хатын- кыз белә н очрашуы. Лә кин шуң а да карамастан ул ү зенә – ү зе сү з бирде: Ә гә р дә ү терү чене таба алмасам, минем урыным эчке эшлә р бү легендә тү гел, - диде. Аң а бу киемнә рне киеп йө рергә дә оят була башлады. Мә етне ү зе табып та, нә рсә булганын ачыклый алмаса – моң а ул гына гаепле булыр сыман иде.

Бер ай буе эзлә нү лә рдә н бушамаган тә ү леклә р буе эшлә гә н тикшерү челә р бригадасының хезмә тлә ре бернинди дә нә тиҗ ә бирмә делә р. Бу эшне калдырып торырга булдылар. Нинди дә булса очрак килеп чыгып ү терү че табылмасмы, диделә р. Бә лки вакыты җ итмә гә ндер. Районда бит ә ле аннан башка дә җ инаятьлә р бетмә гә н. Эре һ ә м вак җ инаятьлә р белә н мә шгуль булдылар. Араларында берсе генә кү ң еленә тынычлык таба алмады. Аның җ ирлегендә булган җ инаять буларак, ул ү зен бу вакыйганың эзенә тө шә ргә бурычлы диеп санады. Кайда гына булмасын, ө ендә ме, эшендә ме, бакчадамы, йорттамы, ө стә л артында ашап утыргандамы, бу җ инаять аны бер генә мизгелгә дә калдырмады.

Соң гы вакытта ул сулып, ябыгып китте. Бө ркет канатларыдай югарыга ашып торган җ илкә лә ре аска тө шкә ндә й булды. Кү злә ре корыланды. Лә кин башындагы уйлары аны бер генә мизгелгә дә калдырмадылар: табарга, тиеш!

Бер кичтә ә керен генә ө енә кайтып барганда ул ү зенә тө бә лгә н кү з карашын тойды. Кем икә нлеген кү рмә сә дә, бу тө бә лгә н карашта нидер барлыгын аң лады.

Бераз баргач та бу арттан килү челә рне кө теп торырга булып адымнарын ә керенә йтте һ ә м телефоннан сө йлә шкә н булып туктап калды. Артыннан ө ч хатын - кыз килә лә р иде. Бозау караучы хатыннар иде болар. Чиста киенгә ннә р, ә керен генә сө йлә шеп килә лә р. Икесе олырак гә ү дә ле, берсе кечкенә генә. Илназ бу хатыннарның карашын ир - ат буларак кызыксынуга санады.

Тикшерү эшлә ре вакытында ул барлык хатын - кызлар турында да мә гълү мат җ ыйган иде инде. Менә аның кү з алдына хатын - кызлар арасындагы кечкенә се килеп басты. Ул бу авылдан тү гел. Берничә еллар элек кайдандыр ү зе генә кү чеп килгә н кеше иде. Ялгыз бер хатынга яшә ргә кереп аны карап яши. Эшендә яхшы эшли. Кешелә р белә н бик ү к аралашмый. Лә кин ачык кү ң елле. Йө зендә шатлык юк, сирә к елмая. Бу кызның йө зен кү з алдына китергә н саен аның этносларга бә йле роман героинясы Эмилия кү з алдына килеп басты.

Кө ннә р уза торды. Шә п гаилә башлыгы иде Илназ. Ике матур баласы ү сә. Ү смер малае һ ә м балалар бакчасына йө рү че кызы аны бик яраталар. Хатыны орлыкчылык оешмасында эшли. Ү зенең тормыш иптә шен чын - чынлап яратучы ир гаилә сеннә н канә гать иде. Алар бер - берсен кү з карашларыннан да аң лыйлар. Ә башкалар аның башкаларга кү тә релеп тә карамаганлыгын белә лә р. Ү теп киткә ндә шаяртып йә аяклары белә н тыпырдыйлар, йә кулларын бер- берсенә чабалар. Ү з- ү зенә ышанган һ ә м кешелә рне коткаручы бу бә ндә гә кү плә р соклана иделә р.

Тормыш иптә ше белә н гү я пар кү гә рченнә р. Икесе дә бер тө рле холыкта. Гаилә дуслары да кү п тү гел. Ө ч гаилә аралашалар иде. Кунакка да аннан башка бармый. Ә гаилә очрашулары вакытында кү бесенчә иске җ ырлар тың лап ял итә лә р. Ә хә зерге заманның бер - берсенә бик охшаш кө йлә реннә н кеше аң гырая, акылыннан яза.

Ө ен ү з куллары белә н ү зе тө зеде ул. Ү зең тө зегә н ө йнең һ ә рбер кирпече кү ң елгә җ ылылык бирә. Ө й бик зур булмаса да аның ө чендә бар уң айлыклар тудырылган иде. Матур ташлар белә н салынган сукмак та, бакча юлларына сибелгә н ком, җ илә к - җ имеш бакчаларына сокланган кешелә р аң а:

-Син бу якта ялгыш тугансың, Кө ньяк кешесе буласы калган сиң а, - дилә р иде.

Чыннан да ул бу авылныкы тү гел. Юллама белә н эшкә килде ул монда. Ә тормыш юлдашын бу якныкын сайлады. Ә нисенең бердә нбер малае булган Илназның ә нисе инде кү птә н гү р иясе иде. Гаилә се турында беркемгә дә сө йлә ми иде ул.

-Сезнең ү з кайгыларыгыз юкмыни соң минекелә р генә борчыймы? - дип катгый итеп башка сорамаслык итеп җ авап бирә иде.

Эзсез ү теп киткә н җ инаятьне ачу телә ге аны бер генә дә ташламады. Ул белешмә лә р җ ыюын дә вам итте. Нишлә п хатыннарыбыз белә н кызыксынасың? Ә ллә Мө хә ммә т пә йгамбә р кебек берничә хатын алырга җ ыенасың мы? - диючелә р дә табылды.

-Авыл турында китап язарга җ ыенам, - диеп җ авап бирде ул моң а.

Башка эзтабарлар тө ркеме җ ыйды. Алар белә н киң ә шлә ште, ә ң гә мә корды. Чират аң а берничә атналар элек килеп кадалган карашлы Эмилиягә җ итте.

Ул элек Тимур яшә гә н шә һ ә рдә яшә гә н булып чыкты. Яшә ү урыннары да бер- берсеннә н ерак булмаган. Шунда барып та кайтты ул. Аның җ итди уйлары, фикерлә ре белә н тө ркем дә аның дө рес юлда икә нлегенә ишарә лә де. Алар хә ллә реннә н килгә нчә аң а булыштылар.

Кешегә гаепне җ иң ел генә, асылына тө шенмичә генә тагып булмый. Илназга булышырга диеп яң а гына укуын бетереп кайткан тикшерү че кызны бирделә р. Ул ү зе дә бу эшкә алуларын сорады. Эшкә прокуратура да кушылды.

Эмилия шә һ ә рдә ә нисе белә н генә ү сте. Уртача укыды. Иң мө һ име билге тү гел, ә тө пле белем икә нлеген белә иде ул. Мә ктә пне бетергә ч тә тегү челә р мә ктә бенә кереп укыды. Икенче курста укыганда ул театрга гашыйк булды. Ә нисе белә н икә ү лә л бер генә дә тамашаны калдырмадылар алар.

Менә берсендә яң а тамаша буласы кө нне ә нисе авырып китте. Эмилиянең һ ич тә бу тамашаны карамыйча калдырасы килмә де. Ә нисенең дә бераз хә ле яхшырды, лә кин ул барудан барыбер баш тартты. Эмилия ү зе генә барырга булды. Ә нисенә диеп алынган билетны кире тапшырырга булды. Чыннан да кө ткә ннә ре акланды. Искиткеч кабатланмас тамаша карады кыз ул кичне. Менә тамаша бетте. Канә гать кыз урамга чыккач та ә нисен, аның авырып торуын исенә тө шерде һ ә м ярдә ме кирә кмиме икә н дигә н уйлардан борчылып ике урам җ ә яү кайтасы урынга турыдан ярып агачлар арасыннын гына кистереп чыгарга булды. Агачлар арасы яктыртылган, лә кин бик сыек яктылык иде бу. Кызда бераз гына шиклә нү булса да: Мин бит берә ү гә дә зыян салганым юк. Миң а да беркем дә тияргә тиеш тү гел. Аннан соң ә ле шә һ ә рдә җ инаятьлә р дә юк, дигә н уйлар йө гереп ү ттелә р. Тамашаны караганда да уң айсыз булды кызга. Кайсыларының дыр сү злә рен аң лап бетерә алмады. Кү ң еле белә н ө ендә, ә нисе янында иде ул. Ә нисе белә н дус кызлардай иделә р алар. Бер- берсен сү зсез дә аң лыйлар иде.

Сукмак буйлап. Тизрә к. Очты гына кыз. Аяклары җ иргә дә тимә де. Шә һ ә р бакчасы тын. Бер кем дә юк. Ә, юк. Бар икә н. Юлның уртасына җ итә рә к бер якта шә ү лә абайлады кыз. Ул бераз кымшанып куйды. Бу бер кеше иде. Кызның ү теп киткә нлеген кө теп торды да аң а иярде ул. Аяк тавышларына караганда бу яшь кенә ир - ат адымнары. Кыз адымнарын ешайтты. Теге бә ндә дә тизлә де. Кыз йө герү гә ү к кү чте. Ул да аның артыннан йө герә иде.

Каргалган тү флилә р! Аларда чабарга шул кадә р уң айсыз иде. Кечкенә буйлы булганга да мә дә ният сараенда зур булып кү ренү ө чен шушы биек ү кчә ле тү флилә рне киде дә бит инде ул.

Булмый... Куып тота... ничек тә котыласы бу тү флилә рдә н! Салып атарга кирә к тизрә к. Шул уйлар белә н аларны салырга диеп иелгә ндә “иблис” аны куып тотты. Һ ә м каты итеп китереп сукты. Акылының кайсыдыр җ ире белә н ул ү зен сө йрә п баруларын тойды. Ә “иблис” ашыга, кабалана иде. Кыздагы киемнә рне ерткалады ул. Кыз бер мизгелдә ү зенә килде. Һ ә м аның йө зен, карашын кү рде. Еркыч карашлы бу куркыныч кү злә рне ул мә ң гегә исендә калдырды. Кызның аң а текә леп караганын сизгә н “Иблис” маң гаен аның маң гаена китереп бә рде. Кыз тагын аң ын югалтты. Ү зенең кара эшен эшлә гә ннә н соң ул торып килгә н юлы белә н китеп барды. Бераз ятканнан соң кыз янә дә н аң ына килде. Бу юлы инде ул ү зе генә иде. Ү зендә, бө тен тә нендә каты авырту тойды. Тә ннә ре, аяклары ябыша, пычрак, җ ирә нгеч иде. Елый да алмады. Башы авырта. Аяклары кө чсез.Авырткан гә ү дә сен кө чсез аяклары белә н сө йрә п, кө чкә тын алып урыныннан торырга азапланганда “иблис ” инде аннан ераклашкан, тө ннең кара эң гер - мең геренә кереп чумган иде.

Эмилия ә ле һ аман шунда ятты. Лә кин кү з алдыннан эң гер - мең гер аша караган карашын берничек тә оныта алмады. Кашлары, кү злә ре, карашы... Ул аларны беркайчан да оныта алмаячак иде. Чыршылар астындагы дымлы җ ирдә кү пме яткандыр, бераз акылына килеп, ү з - ү зенә: “Нишлә ргә? ” дигә н сорауны бирде.

Ул бит зур, бә хетле тормышка ә зерлә нгә н иде. Һ ә м болар барысы да бер мизгелдә чә лпә рә мә килделә р. Каргалган тү флилә р! Башка беркайчан да кимә ячә к ул биек ү кчә ле тү флилә рне! Кү ралмый ул аларны. Алар гына гаепле!

Кыз салкын җ ирдә ың гырашып ята бирде. Ниһ аять, урыныннан торды һ ә м эленке - сә ленке кайтып китте.

Ишекне ә нисе ачты. Кызының кү злә рен, кыяфә тен кү рү белә н ул барысын да аң лады. Аны кочып алып еларга кереште. Кыз һ ә м ана бер - берсенә сарылып сулкылдап - сулкылдап елыйлар иде.

-Елама, ә ни. Язмышым шулайдыр, - диде кыз урынына егылып.

Бу хә ллә р эзсез генә узмады. Авыру ә нисе йө рә ге белә н хастаханә гә элә кте, аннан инде ә йлә неп кайтмады.

Берничә айдан соң Эмилия ү зенең йө кле икә нлеген тойды. Ә нисенең ү леменә сә бә пче булган бу баланы ул калдыра алмады. Табибларга барды.

Башында гел бер уй ә йлә нде. Ә ни белә н генә икә ү яшә гә ч тә безне шулай кимсетергә ярый идеме соң? Без аннан ү ч алырга тиешбез. Ул шушы карашны, тө нге “иблисне” эзли башлады. Шушы сә гатьтә н башлап ул бер генә мизгелне дә бушка уздырмыйча аны эзлә де. Бар тормышының мә гънә сен аны эзлә п табып ү ч алуда кү рде. Башка берни турында да уйламады. Ү зен - ү зе карау, ашау - эчү турында онытты. Коры - сары белә н тукланды. Сулды, ябыкты. “Табарга, ү ч алырга! ” дигә н хыяллар белә н яшә де. “Ул миндә хатын - кызны гына тү гел, кешелегемне ү терде” диеп кабатлады ул ү зенә - ү зенә. Табачак ә ле ул аны. Ү ч алачак. Ул тыныч яшә мә скә тиеш. Аның да тормышын тә мугка ә йлә ндерә чә к Эмилия!

Ел фасыллары берсе артыннан берсе ү ттелә р. Узган һ ә рбер кешегә текә леп кыз “карашны” эзлә де. Ә эзлә гә н табар дигә ннә р борынгылар. Бигрә к тә бу гаделлек белә н бә йлә нгә н булса. Фә рештә лә р ү злә ре булышырга булдылар бугай аң а.

Ел фасылларына кушылып саргайды, кипте Эмилия. Эшкә йө ремә с булды, ипи сыныклары ашап яшә де. Булган акчаларына ул детектив китаплары сатып алды. Ү ч алырга план кора – кора аларны ө йрә нде.

Менә бер кө нне кояш батып барганда урам буйлап ир- атларга текә леп карап йө ргә ндә аң а каршы килү че кешедә ү згә бер караш тоеп алды ул. Йө рә ге бар кешегә ишетелерлек тибә башлады. Ниндидер тынгысызлык белә н йө рә ге сикерде. Кү злә ренә яшьлә р тыгылды. Кулъяулыгы белә н битен, кү злә рен сө ртте. Шул вакытта ул аның кая таба барганын белеп калырга икә нлеген исенә тө шерде. Бу ир- ат җ иң ел адымнар белә н барса да, нә рсә дер аның адымнарына авырлык бирә иде. Килү че ир- атлар икә ү иделә р. Килү челә рнең берсе аң а сынап карады. Ә икенчесе- кү ң елдә шик уятканы карашын яшерде һ ә м адымнарын ешайтты. Нә рсә бу? Бу ул! Ул! Шиге калмады. Ә леге уйлардан кыз айнып киткә ндә й булды. “Бә лки ялгышамдыр.” Ирлә р узып киткә ч тә кире борылып аны куып тотмакчы булды ул. Лә кин инде соң. Алар кешелә р арасына кереп эреп юкка чыктылар. Эмилия бу җ иргә кө ненә ике тапкыр килә башлады. Нә кь шул вакытта, сә гатьтә килә иде ул монда.

Һ ә м бер атна буе кө ткә ннә н соң чыннан да килеп чыкты ә леге “караш”. Тагын йө зен яшерде. Бу юлы инде кызның шиге калмады да диярлек. Бу чыннан да ул, ул иде.

Ә керен генә артларыннан китте ул аларның. Кинә т... Кинә т ул йө ткереп җ ибә рде. Бу йө ткерү тавышы аны кисеп ү тте. Теге айсыз кө зге тө ндә дә шулай ук йө ткергә н иде бит ул. Карашы, йө ткерү е... Шул ук. Һ ич шик юк. Булуы да мө мкин тү гел. Аның шиге калмады. Бу шул “ иблис” иде. Алай да ул аның артыннан калышмады. Кайда эшли, яши. Шуны белергә кирә к иде. Кайдан йө регә н юлларын исендә калдыра барды. Шул ук шә һ ә р бакчасына якынлаштылар. Егет башын борып кайчандыр Эмилия ың гырашып яткан чыршы тө бенә карады.

Шиклә нү бө тенлә й дә калмады. Соң гы тапкыр тикшереп карага булды. Аның кү злә ренә карап каршысына “очрады”. Егет тагын кү злә рен яшерде. Йө зе киеренкелә нде.

Ул тапты аны. Инде ү ч алыр вакыт килеп җ иткә н иде.

Кыз аны эзә рлекли башлады. Лә кин берничә кө ннә н соң егет суга тө шкә ндә й юкка чыкты. Егетнең кайда яшә гә нлеген белгә н кыз шунда китте. Егетне туган ягына кайтып китү е турында ә йттелә р аң а. Һ ич кө тмә гә ндә җ ыенып кайтып китте диделә р. Кайсы яктан икә нлеген дә белде. Ү ч алу телә ге аны бер генә дә ташламады. Тиз генә ә йберлә рен җ ыеп юлга кузгалды.

Чә члә рен, киемнә рен ү згә ртеп районга кайтып бозау караучы булып эшкә урнашты.

Тирә - юньдә ге хә ллә рне белеште. Карт кына аучыга барып аның мылтыгын сорады.

-Кү пме тиеш?

-Болай гына бирә м. Иске инде ул. Бернинди исемлектә дә юк. Тик ә йт ә ле, нә рсә гә ул сиң а?

-Бабама бү лә ккә. Иске мылтык булса, яшьлегем кире кайткандай булыр иде, - ди бабам

Анда барганда башына ясалма чә ч киеп, бизә неп ү згә реп барды һ ә м ү зенең бик ерак районнан килү ен һ ә м шунда кире китү ен ә йтте. Аң а биш- алты патрон да тагып бирделә р.

Тимурны эзлә п табып, аның кая йө рергә, нә рсә эшлә ргә яратканын кү зә тә башлады ул.

Тимур ү зенә тынгылык табалмады. Кылган җ инаятеннә н һ ә м теге кызның кү злә реннә н аның тормышы тә мугка ә йлә нде. Хатын - кызларны яратмас булды. “Нигә тудым да, ник яшим”, дип ү зен - ү зе битә рлә де. Бары тик су гына тынычландыра иде аны. Шуң а да балыкка еш йө ри башлады. Елга буенда утырганда су аның гө наһ ларын юа тө сле тоелды аң а. Шул чагында Ходайдан кичерү ен ү тенде ул.

Шул арада ө ченче кө з табигатьне сарылыгына чумдырды. Салкын, айсыз тө нне сайлады кыз. Ү зенең бә хетсезлеге тө не дә шундый иде бит. Тимур балыкка киткә ч тә аның артыннан китте ул. Балык тотып утырган җ иренә мылтыгы белә н кисә к кенә каршысына килеп басты да:

-Мин! Сине! Белә сең ме нишлә тә м! Ә гә р суга сикерсә ң, атам. Бар, тиз бул, йө гер ө ең ә, - диеп кычкырды.

Егет зур - зур адымнар белә н урманга таба йө герә башлады.

-Ү термә мине, - диеп ялынды егет.

-Таныдың мы мине?

-Юк.

-Дө ресен ә йтмә сә ң, ү терә м!

-Ә йе, мин идем ул кө зге тө ндә. Мин бик нык ү кенә м. Кичер мине!

-Мин сине ү термим. Лә кин гомерең буе газаплануың ны телим. Йө гер урманга. Мин сиң а атачакмын. Ходай ничек боерган, шулай булыр. Кача алсаң - качарсың.

Егет бар нә рсә сен ташлап урманга йө герде. Эмилия гө наһ лы гә ү дә сен аяклары йө ртмә сен диеп аның аягына ата башлады. Тирга йө реп ө йрә нү лә ре нә тиҗ ә сендә аягына пуля тидерде. Егетнең каны ага башлады. Ә Эмилия бу мизгелдә ү зенең ү ч алуыннан канә гатьлек ала - ала елап, шул ук вакытта кычкырып кө леп нә рсә дер сө йлә неп авыр мылтыгын кү тә реп корбанының артыннан чаба иде.

-Син бит... ү термим дидең...

-Син мине дә, ә ниемне дә ү тердең! Тормышымны, ө метемне, хыялларымны юк иттең. Синең тыныч яшә ргә хакың юк. Газаплан!

-Гафу ит!

-Юк! Һ ич юк! Кү ралмыйм мин сине, ибли-и-ис! - диеп кыз җ ан авазы белә н кычкырды. Бу кычкыруыннан да, ә леге минутта егетнең газаплануыннан, яралы җ анвар кебек ү рмә лә веннә н, ничә елга беренче тапкыр бераз тынычлангандай булды.

Кызның бераз гына йомшарганлыгын сизгә н егет тартып алу ниятендә мылтыкка килеп ябышты. Моны кө тмә гә н кыз ү зе дә сизмә стә н курокка басып атып җ ибә рде. Пуля нә къ йө рә к турысына килеп тиде. Кө телмә гә ндә курокка басуыннан һ ә м атуыннан Эмилия ү зе дә җ иргә егылды, мылтыгы икенче якка очты.

-Гафу ит мине, сең елем. Син тү гел, моң а мин ү зем гаепле. Кичер... Бә хил бул...

Юк, болай тиз ү терә се килмә гә н иде Эмилиянең аны. Гомере буена газаплыйсы килгә н иде. Лә кин Ходайдан шулай язган булды бугай.

Моны кө тмә гә н кыз алдын - артын карамыйча елга ярына йө герде. Алдан ә зерлә нгә нчә кайчы белә н киемнә рен, аяк киемнә рен тү флилә рен кирпечкә чорнап елга уртасына, мылтыкны суның тирә н җ иренә ташлады. Ялангач килеш судан чыгып бераз барып яшереп куелган киемнә рен алып киде дә туры юлдан гына авылга кайтып китте. Халыкка сиздермә с ө чен авылдан бераз вакыт китми торырга булды.

Эзлә нү лә рен дә вам итте Илназ. Чират Эмилиянең дус хатынына да килеп җ итте. Анардан мә гълү мат алганда ул дустының авылга килгә ч тә, беренче булып Тимур турында сорашуын сө йлә де. Шуның белә н Илназ ә кенренлә п эзенә тө ште аның.

Тоттылар Эмилияне. Суд булды. Тө рмә гә утырттылар.

Ә Илназга бу җ инаятьне ачканы ө чен тагын бер йолдыз бирделә р. Районда зур урында эш тә къдим иттелә р. Эчке эшлә р бү леге министры бу эшен югары билгелә де. Эзтабарлар тө ркеменә эшкә чакырдылар. Ү рнә к итеп телдә н - телгә сө йлә делә р. Гаилә се белә н барып ял итә р ө чен шифаханә гә юллама бирделә р. Яхшы гына премия дә каралды. Ни кирә к тагын гади милиционерга? Лә кин Илназ боларның берсенә дә шатлана алмады. Аң а нә рсә дер булды.

Судтан соң Эмилияне алып киткә ндә аларның карашлары очрашты. Шул мизгелдә Илназ ү зен гаепле итеп сизде. Эчке бер оят белә н оялды ул. “Нә рсә булды сиң а? ”- диеп уйлады ул. Хатыны да сизде моны. Берничә кө н ү зе сө йлә мә сме дип кө теп йө рде- йө рде дә ү зе сорарга булды.

Илназ ү зенең уйлары хакында сө йлә п бирде.

-Дө ресен генә ә йткә ндә монда бит Эмилиянең гаебе дә юк. Ул бит намусын таптаучыны ү зенчә җ ә залаган. Ни ө чен ирлә р кирә к соң? Хатын- кызны аяк астына салып таптар ө ченме? Монда Эмилия тү гел, мин гаепле. Мин җ инаятьне ачмаган булсам, ул хә зер тө рмә дә утырмас иде, - диде.- Миң а бу җ инаятьне ачу шатлык тү гел, киресенчә авырлык китерде.

Эшеннә н китә ргә дә җ ыенды ул. Алай эшлә ргә тиеш тү гел идем, диеп ү зен битә рлә де.

Намус- кешегә тумышыннан бирелгә н нә рсә. Намусның кө че хө кем карары чыгаручыдан кө члерә к.

Хатыны аны тынычландырга ашыкты:

- Бу синең гаебең тү гел. Бу бит синең эшең. Икмә гең. Син бернинди дә начарлык эшлә мә дең. Синең бурычың - җ инаятьлә р ачу. Ул бит нә рсә гә барганын белгә н. Хатын- кыз бит ул. Ул моң а ө ч ел ә зерлә нгә н. Белә торып эшлә гә н. “Тормышта бер генә нә рсә дә ү зеннә н- ү зе генә барлыкка килми “. Дө нья бик зур булса да һ ә р эшлә нгә н эш Ходайдан тора.

Бу сү злә р бераз гына хә лен җ иң елә йтсә лә р дә, тынычлана алмады Илназ. Шулай берничә кө н ү тте.

Хатыны аны тө рмә гә барып Эмилиянең хә лен белеп кайтырга чакырды. Тө рмә башлыгыннан аң а җ иң ел хезмә тлә р бирү ен, кыерсыттырмауларын сорап кайт диде. Илназ бармагач:

-Алайса мин дә синең белә н барам, - диде.

Менә алар кү чтә нә члә р тотып тө рмә гә икә ү килделә р.

Эмилия, кем минем яныма килде икә н диеп сораулы карашы белә н килеп чыкты. Галимә ү зен Илназның хатыны буларак таныштырды. Эмилия исә моң а бө тенлә й аптырады.

-Мин сиң а хә зер барысын да сө йлә п бирә м. Тик мине ахырынача тың лап тор, - диде.

-Мин тың лыйм.

Галимә ире белә н икесе арасындагы сө йлә шү не сө йлә п бирде.

Эмилия башын кагып тың лап торганның соң ында:

-Илназга ә йтегез, тынычлансын. Мин аң а рә нҗ емим, ул ү зенең эшен башкарды.- диде. - Ә ле мин аң а рә хмә тле дә. Ә гә р дә ул бу җ инаятьне ачмаган булса, мин гомеремнең соң ынача ү земә тынычлык таба алмаган булыр идем. Ә болай мин җ инаятемә алган җ ә задан соң тынычлап яши алырмын диеп уйлыйм. Ходай мине кичерер дип уйлыйм. Тормыш иптә шегезгә дә ә йтегез. Мин ү земдә җ иң еллек тоям. Ачык кү ң ел белә н тынычлап яшә сен. Минем хакымда тынычсызланмасын. Минем хә лем яхшы. Алга таба да яхшы булачак. Ә сез шундый ирегез булу белә н горурлана аласыз.

Ө ч ел утырды Эмилия тө рмә дә. Монда килеп элә ккә н беренче кө ннә н ү к аң а тө рмә каравылчысы кү з тө шерде. Ул аң а ә ледә н - ә ле кү чтә нә члә р ташыды. Тора - бара мә хә ббә тен дә аң лата башлады.

Эмилия аптырап:

-Мин бит кеше ү терү че. Сезне бу куркытмыймени? - диде.

-Синең кулдан ү лә ргә дә риза мин, - диеп җ авап бирә иде ул елмаеп.

Каравылчы Ниязның тә къдиме белә н дә, ү зенең тә ртибе дә яхшы буганлыктан озак утырмады ул. Нияз тө рмә дә н чыккач та эшкә урнаштырды аны. Ү зе килеп йө ри башлады. Эмилия аң а иялә ште. Кияү гә чыгарга ризалыгын да бирде. “Урмандагы ау” аның кү ң елендә озак сакланмады. Ул аны онытырга тырышты. Якты матур килә чә ккә бу куркыныч вакыйганың кирә ге юк иде.