Ылыми таным. Ғылыми теория. Ғылыми парадигмалар.

Негізгі философиялық мә селенің екінші жағ ы бар. Оладам дү ниені тани алама, тани алмайма деген сұ рақ. Философияда танымдық теория- гносеология деп аталады. Ойшылдардың кө бісі дү ниені тану мү мкін дейтін, бірақ танымды терістейтіндер де болғ ан. Танымды терістеу агностицизм деп аталады. Оның ү ш тү рі бар: 1. Скептицизм, 2.Д.Юмның агностицизмі,

3.И. Канттың агностицизмі.Скептиктер антикалық ә лемде кө зқ арастарын дамытқ ан. Олар халық тың мү мкіншіліктері шектілі, ештең ені толық тү сіне алмайды. Содан соң ештең еге сенбеген. Ғ ылым, Олар халық тың мү мкіншіліктері шектілі, ештең ені толық тү сіне алмайды. Содан соң ештең еге сенбеген. Ғ ылым, ғ ылыми таным олардың пікірінше ол тек қ ана жеке халық тың тү сініктері. Кейін Д.Юм агностикалық ілімді дамытқ ан.Давид Юм1711-1776«Адам табиғ аты жайлы трактат» (1739ж).Дә лелдеу жолы. Ә лем адамғ а қ абылдауда беріледі, содан соң бенелеулердің бә рі субьективті. Ақ иқ атты шығ аратын, ақ иқ атты белгілейтіні белгілі. Ө лшемі жоқ. Білімдерді тексергенде халық тар бір тү йсіктерді басқ а тү йсіктермен салыстырады. Обьективті ө лшем жоқ болғ ан соң ақ иқ атты анық тау мү мкін емес. Осы пікірге ұ қ сас танымдық ілімді дамытқ ан И. Кант. Халық танымы сыртқ ы кө з бояушылық. Себебі заттардың мә ніне жете алмайды. Мә н кө зге кө рінбейді, ұ стап алу мү мкін емес. Ақ ыл мен мә нге жету мү мкін емес. Содан соң осы ойшылдың пікірінше халық тың танымы салыстырмалы, абсолютті ақ иқ аттарғ а адам жете алмайды. Дү ниені адам тани алады деген пікірді дә лелдеу ү шін танымды процец ретінде қ арастыру керек. Толық ештең ені адам бір уақ ытта, бір қ атнаста ештең ені тани алмайды. Таным - ол мә ң гілікті даму жол. Білімсіздіктен білімге ө ту. Жаң а білім жаң а білімсіздікті туғ ызады. Таным болмыстың бейнесі. Содан соң ә лем ә рқ ашанда ө згерісте болғ ан соң таным да сондай болу керек. Тек қ ана дамуда алынғ ан дү ниенің бейнелеуі объективті болуы мү мкін. Танымда екі саты бар: 1. Сезімдік. 2. Логикалық

Сезімдік танымның элементтері:

1. Тү йсіктер-заттардың тек қ ана жеке қ асиеттерін бейнелей алады.

2. Қ абылдаулар- заттардың тұ тас бейнесін бере алады.

3. Елестетулер- алдында алынғ ан бейненің қ айта кө терілуі.

Логикалық танымның элементтері:

1. Ұ ғ ымдар -заттардың жалпылы жә не мә нді қ асиеттерін бейнелеуі.

2. Пікірлер- заттардың қ асиеттері не мақ ұ лданады не терістеледі.

3. Ой -тұ жырым-екі пікірден ү шінші жаң а пікір шығ арылады.

Логикада ой-тұ жырымдарды силлогизмдеп атайды. Олар қ арапайым, кү рделі, прогрессивті, регрессивті аналитикалық, синтетикалық, индуктивті, дедуктивті, аналогиялық, салыстырмалы бола алады.

Кілт сө здері: Логика, Силлогизм, Гносеология, Агностицизм.

13-ТАҚ ЫРЫП. Философиялық антропология

1. Философия тарихындағ ы адам мә селесі.

2. Философиядағ ы гуманистік дә стү р.

3. Адам, жеке адам, тұ лғ а.

Ең бек қ ұ ндылық ретінде. Адам жә не адам дү ниесі. Ө мір жә не ө лім мә селесі. Адам жә не жаттану: себептері, мә ні, тарихи формалары. Еркіндік ұ ғ ымы. Еркіндік адамның мә ні жә не қ ұ ндылығ ы.

Қ оршағ ан орта бірінші жә не екінші табиғ ат деп бө лінеді. Бірінші табиғ атты қ ұ райтын адамнан бұ рын пайда болғ ан, оғ ан дейін ө мір сү рген. Оның санасынан тә уелсіз табиғ ат заттары, процестері жә не кү йлері. Табиғ ат кең істік пен уақ ытта шексіз, табиғ ат болмысы ө згермелі, объективті, реалды. Онсыз адам ө мірі мү мкін емес, бірақ табиғ атқ а белгілі бір дә режеде мә н беретін, оны қ абылдайтын -адам.

Екінші табиғ ат - адам бірінші табиғ ат материалдарын ө з ең бегі мен білімінің кө мегімен ө ндеуінің нә тижесінде жасағ ан заттар дү ниесі, ол табиғ и материал мен нақ ты индивидтердің рухани қ ызметінің жә не бұ л заттардың ә леуметтік қ ызметтері мен міндеттерінің ажырамас бірлігі. Бірінші табиғ ат пен екінші табиғ ат бір-бірімен тығ ыз байланысты, сонымен қ атар, ө зіндік ерекшеліктерге ие. Екінші табиғ ат кө птү рлі, ол ә леуметтік-тарихи болмыс, адам болмысына жақ ындау, бірақ ол адамнан салыстырмалы тү рде тә уелсіз.

Адам табиғ аттың бө лшегі, сондық тан адам денесінің болмысына да болмау, пайда болу, қ алыптасу, кү йреу жә не басқ а кү йге кө шу тә н. Бұ л фактор адамды ө з денесін кү туге мә жбү р етеді, онсыз адам болмысы мү мкін емес. Жеке адамның болмысы тек физикалық денемен шектелмейді, ол оның рухани болмысын, ішкі жан дү ниесін де қ амтиды. Тә нін ғ ана емес, кө не гректер адам болмысының басты кө рсеткіші ретінде қ арастырғ ан жанын кү ту, оны жетілдіру де адам ү шін басты міндеттердің бірі. Адам болмысы ә леуметтік болмыс арқ ылы мә нді.

Кілт сө здер: Адам, Тұ лғ а, Индивид, Антропология

14-ТАҚ ЫРЫП. Ә леуметтік философия

1. Қ оғ ам - ө здігінен дамитын жү йе жә не адамзаттық қ ұ ндылық